أستاذ مساعد فی قسم اللغه العربیه وآدابها بجامعه ولایت، إیرانشهر، إیران.
المستخلص
لا ریب أنّ القرآن الکریم کتاب مقدس أُستُخدمت فیه أفصح أسالیب التعبیر وأقوالها لتوجیه البشر وهدایته. إحدی أهمّ الأسالیب الموظّفه هذه علی نطاق واسع فی القرآن هی الاستعاره التی تعتبر من أصعب المشاکل التی یواجهها المترجمون؛ حیث إنّ ترجمتها عملیه أدبیه صعبه تتطلب دقه خاصه، لا سیّما إذا کانت لهذه الاستعارات شحنات ثقافیه تقف فی خلفیه النص الأصلی. فی السیاق ذاته، اقترح بیتر نیومارک سبع إستراتیجیات لترجمه الاستعاره یمکن استخدامها لترجمه الصور الاستعاریه إلی اللغه الهدف. فی هذه الورقه، بعد نظره سریعه علی معنی الاستعاره فی القرآن الکریم مستعینه بکتب التفسیر وعلوم القرآن والبلاغه، تمت مناقشه ترجمه "الاستعارات" فی سوره البقره المختاره لدی اثنین من المترجمین الإیرانیین المختارین هما محمد یزدی ومکارم شیرازی، ثم تمت المقارنه بین أسالیب ترجمه هذه الاستعارات فی السوره، معتمده علی المنهج الوصفی - التحلیلی. ومن أبرز النتائج التی توصلنا إلیها عبر هذا المقال هی أن کلا المترجمین تمتعا بالمبدأ الأول من مبادئ نیومارک المقترحه إلی حد کبیر، وذلک من أجل الحفاظ علی التکافؤ الشکلی، ولکن فی مواجهه الآیات ذات العبء الثقافی، فقد تحولا أیضًا إلی نقل المفهوم والتکافؤ الدینامیکی. فی السیاق ذاته، اعتمد یزدی بشکل أکبر علی الأسالیب المعادله والحرفیه البحته، ولکنّ مکارم لجأ إلی الأسالیب المفهومیه والإضافات التفسیریه مع الترجمه الحرفیه مهتمًا بالمخاطبین واللغه الهدف.
المصادر والمراجع
ابن الأثیر، ضیاء الدین (لاتا)، المثل السائر، قدّمه وعلّق علیه أحمد الحوفی وبدوی طبانه، قاهره: نهضته مصر.
ابن الجوزی، جمال الدین أبو الفرج (1984م)، نزهه الأعین النواظر فی علم الوجوه والنظائر، به کوشش کاظم الراضی، بیروت: مؤسسه الرساله.
ابن العاشور، محمد الطاهر (1984م)، التحریر والتنویر، الدار التونسیه للنشر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج3، بیروت: دار صادر.
أبو هلال العسکری، حسن بن عبدالله (2007م)، الوجوه والنظائر فی القرآن الکریم؛ به کوشش محمد عثمان، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
أبو هلال العسکری، (2006م)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی ومحمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت.
آذرنوش، آذرتاش (1379ش)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران: نشر نی.
الآلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
التفتازانی، سعد الدین (لاتأ)، کتاب المطول وبهامشه حاشیه السید میر شریف، ناشر: مکتبه الداوری.
التفلیسی، ابوالفضل حُبیش بن إبراهیم (1371ش)، وجوه قرآن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
الجرجانی، عبد القاهر (2002م)، دلایل الاعجاز، قدّم له الدکتور یاسین الأیوبی، بیروت: مکتبه العصریه.
الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن الرحمن (1991م)، الإیضاح، قدم له الدکتور علی بوملحم، بیروت: دار مکتبه الهلال.
الراغب الإصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، به کوشش صفوان عدنان داودی، بیروت: دار القلم.
الزمخشری، محمود بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
السکاکی، ابویعقوب یوسف بن محمّد بن علی (1420ق)، مفتاح العلوم، حقّقه و قدّم له الدکتور عبدالحمید هنداوی، بیروت: بیروت: دار الکتب العلمیه.
الشریف الرضی، محمد بن الحسین (1984م)، تلخیص البیـان فـی مجـازات القرآن، تحقیق و تقدیم علی مقلد، بیروت: مکتبه دار الحیاه.
شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1350ش)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نیل.
الشیبانی، محمد بن حسن (1413ق)، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
الطباطبایی، السید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسین حوزه علمیه قم.
الطبرسی فضل بن حسن (1377ش)، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
الطیب، سید عبد الحسین (1378ش)، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
الفراهیدی، خلیل بن أحمد (1410ق)، العین، چ2، قم: نشر هجرت.
کرمی حویزی، محمد (1402ق)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.
المراغی، مصطفی أحمد (لاتأ)، علوم البلاغه المعانی والبیان و البدیع، بیروت: دارالکتب العلمیه.
نیومارک، پیتر (1386ش)، دوره آموزشی فنون ترجمه، ترجمه منصور فهیم و سعید سبزیان، چ2، تهران: انتشارات رهنما.
Newmark, Peter. (1981). Approaches to Translation. Oxford: Pergamon. Press.
--------------------. (1988). A Textbook of Translation. NY: Prentice.
امرائی,محمدحسن . (2025). الاستعاره فی القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدی ومکارم شیرازی لسوره البقره نموذجًا). دراسات فی العلوم الانسانیه, 30(3), 115-136.
MLA
امرائی,محمدحسن . "الاستعاره فی القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدی ومکارم شیرازی لسوره البقره نموذجًا)", دراسات فی العلوم الانسانیه, 30, 3, 2025, 115-136.
HARVARD
امرائی,محمدحسن. (2025). 'الاستعاره فی القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدی ومکارم شیرازی لسوره البقره نموذجًا)', دراسات فی العلوم الانسانیه, 30(3), pp. 115-136.
CHICAGO
محمدحسن امرائی, "الاستعاره فی القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدی ومکارم شیرازی لسوره البقره نموذجًا)," دراسات فی العلوم الانسانیه, 30 3 (2025): 115-136,
VANCOUVER
امرائی,محمدحسن. الاستعاره فی القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدی ومکارم شیرازی لسوره البقره نموذجًا). دراسات فی العلوم الانسانیه, 2025; 30(3): 115-136.