الجدل بین ذاکره الماضی وبین مشروع السلوک المستقبلی فی القرآن الکریم قراءه سیمیائیه - ثقافیه لقضیه الخوارق فی سوره الإسراء (الآیات 90 - 95) علی ضوء مبادئ مدرسه تارتو

نوع المستند : پژوهشی اصیل

المؤلفون
1 أستاذه مساعده فی قسم اللغه العربیه وآدابها بجامعه طهران، طهران، إیران
2 أستاذه فی قسم اللغه العربیه وآدابها، کلیه الآداب، جامعه الزهراء، طهران، إیران
المستخلص
یتشکل الفضاء السیمیائی فی فتره معینه، من خلال العلامات الرئیسه التی یقدمها المرسِل علی مستوی الثقافه. فی فترات التأثیر الهائل للثقافه علی محیطها الخارجی، تمتص الثقافه من هذا المحیط ما یتوافق معها، ثم قد تغیر خلال فترات تطورها الشامل، النصوص التی لم تکن تستطیع الحلّ فیها. تتضمن دراسه الفضاء السیمیائی للقرآن الرؤیه الخاصه بالقرآن. قد انتزع القرآن الکریم الأنساق الثقافیه المسبقه من سیاقها وخصائصها التاریخیه أو السیکولوجیه وقام بتأسیس أنظمه ثقافیه جدیده دون أن یتجاهل أو ینفصل عن الأنساق المعرفیه التی جاء فی حیزها تاریخیاً وثقافیاً. إنّ هذه العملیه تکتسب مغزاها فقط من الاختراقات السیمیائیه المستمره. بعباره ثانیه، بدلاً من أنّ الحیز الخارجی یقتحم القرآن الکریم کحیز داخلی، الحیز الداخلی هو المقتحم وهو الطامس بذلک مجال اللاتنظیم واللاثقافی الذی ترسخ فی الذاکره السیمیائیه قبل نزول القرآن. علی صعید أرقی من الخرافه والأسطوره التی طالب بها المشرکون فی سوره الإسراء، کان تأسیس المعرفه فی إطار "الخوارق" قائماً علی منظور مخالف تماماً للتأسیس الخرافی للکفار. فمن خلال توقفنا عند سوره الإسراء، نهدف فی هذا المقال بمنهج وصفی – تحلیلی، ووفق الرؤیه السیمیائیه – الثقافیه لمدرسه تارتو، إلی دراسه الانقلاب الذی أعلنه القرآن الکریم وأحدثه علی الصعیدین العملی والنظری لقضیه الخوارق، فیما أنّ الاستناد إلی بطل أسطوری أولاً وفعله الخوارق ثانیا، هو ما طُمس فی ذاکره الماضی وأصبحت النبوه مقتصره علی الشخص الذی استند إلی ممکناته البشریه، فصار ذلک المشروع للسلوک المستقبلی فی أنساق تتدافع. وبالنتیجه، حیث غیّر القرآن نسق البطل الأسطوری، قد أرسی قواعد الاختراق والاعجاز من جدید.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


- القرآن الکریم
- پاکتچی، أحمد.(1397). معناشناسی فرهنگی – قوم شناختی. ضمن کتاب مجموعه مقالات "معنا شناسی در مطالعات قرآنی"، با کوشش فروغ پارسا. نگارستان اندیشه، تهران.
- ذکائی، محمدسعید. (1390). مطالعات فرهنگی و مطالعات حافظه، نشریه مطالعات اجتماعی ایران، دوره پنجم، ش 3، صص72-96.
- ستیبانوف، ی.س. (1980م). ما السیمیائیه؟ ترجمه قاسم مقداد. مجله المعرفه، ع 234.صص 52-72.
- عیاشی، منذر. (2015). القرآن: من بناء النص إلی بناء العالم، دار نینوی، دمشق.
- لوتمان، یوری. (1397). فرهنگ و انفجار، ترجمه نیلوفر آقاابراهیمی، انتشارات تمدن علمی، تهران.
- _________و وبوریس أوسبنسکی. (1986). حول الآلیه السیمیوطیقیه للثقافه، ترجمه عبدالمنعم تلیمه. ضمن کتاب مدخل إلی السیمیوطیقیا: مقالات مترجمه ودراسات، تحت إشراف سیزا قاسم و نصر حامد أبو زید، دار الیاس العصریه، القاهره.
- لوتمان وآخرون. (1986). حول الدراسه السیمیوطیقیه للثقافات. ترجمه نصر حامد ابوزید. ضمن کتاب مدخل إلی السیمیوطیقیا: مقالات مترجمه ودراسات، تحت إشراف سیزا قاسم و نصر حامد أبو زید، دار الیاس العصریه، القاهره.
- الرازی، الفخر. (2005م). التفسیر الکبیر، ج 7، دارالفکر، بیروت.
- مغنیه، محمد جواد. (2007). التفسیر الکاشف، ج5، مؤسسه دارالکتاب الإسلامی، قم.
- قطب، سید. (1981م). فی ظلال القرآن، ج 12، دارالشروق، القاهره.
- الطباطبائی، محمد حسین. (1371). المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه اسماعیلیلن، قم.
- لوتمان، یوری و بی.ای. اوسپنسکی. (1390). «در باب سازوکار نشانه شناختی فرهنگ»؛ ترجمه فرزان سجودی، به کوشش فرزان سجودی، ضمن مجموعه مقالات نشانه شناسی فرهنگی، تهران: نشر علم.
- لئونه، ماسیمو. (1389). «تأملاتی در باب نشانه – معنی شناسی فرهنگی تصاویر»؛ ترجمه حسن زختاره، به کوشش امیر علی نجومیان، ضمن کتاب مجموعه مقالات نشانه شناسی (فرهنگ)ی، تهران: انتشارات سخن.
- سمننکو، الکسی. (1396). تار و پود فرهنگ: درآمدی بر نظریه نشانه شناختی یوری لوتمان؛ ترجمه حسین سرفراز، تهران: انتشارات علمی فرهنگی
- ایزوتسو، توشیهیکو. (1398). خدا و انسان در قرآن؛ ترجمه احمد آرام، چ12، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- غزول، فریال. (1986). علم العلامات (السیمیوطیقیا): مدخل استهلالی، ضمن کتاب مدخل إلی السیمیوطیقیا: مقالات مترجمه ودراسات، تحت إشراف سیزا قاسم و نصر حامد أبو زید، دار الیاس العصریه، القاهره.
- النجار، سلوی، البنیه والدلاله فی النص الفنی فی دینامیکیه النص لدی یوری لوتمان"، مجله علامات، سنه 2008، ع 29.
- Assmann J. (1995) Collective Memory and Cultural Identity, New German Critique, No. 65, Cultural History/Cultural Studies, pp.125-133.
- Confino, A. (1997) Collective memory and cultural history: problems of method. The American Historical Review, (Vol. 102, No. 5), pp. 1386-1403.
- Lotman, Y. (1990). Universe of the Mind: A Semiotic Theory of Culture. Translated by Ann Shukman. London.
المجلد 30، العدد 3
سبتمبر 1445
الصفحة 25-46