قراءه إشراقیه لنقش الطاووس فی سجاد المحراب فی القرن الثانی عشر الهجری علی ضوء رساله "لغه موران"

نوع المستند : مقالات علمی پژوهشی

المؤلف
کلیه الفنون التوظیفیه، جامعه الفنون
المستخلص
إنّ الاکتفاء بالمعانی السائده عن الرموز یمنع من التوصّل إلی مفاهیم جدیده لهذه الرموز ومضامینها. من جانب آخر فإنّ البحث التأصیلی للعوامل المکونه للنقوش یقود إلی الکشف عن رموز هذه النقوش وما تتضمنه من إیحاءات، وبالتالی خلق معانٍ جدیده لها. إنّ الطاووس کثیراً ما کان رمزاً للغرور والکبریاء والجمال، هذا فی حین أنّ فهم الفروق البصریه لنقش الطاووس فی سجاد المحراب فی القرن الثانی عشر الهجری یفرض إعاده تعریف معان جدیده للطاووس فی النقوش الموجوده علی السجاد. ولکی نصل إلی هذه الغایه احتجنا إلی نصٍّ یُسعفنا فی هذا الصدد. ووجدت الباحثه أسلوب رساله "لغت موران" للشیخ شهاب الدین السهرودری مناسباً بالنظر إلی الغایه والغرض الذی نسعی لتحقیقه. ویبدو أنّ "لغه موران" التی نتحدث عنها جاءت منسجمه مع صوره الطاووس فی سجاد المحراب الموجود فی متحف المتروبولیتان للفنون، وعلی هذا الأساس تمت قراءه صوره الطاووس واستجلاء رموزها ودلالاتها. وإذن فإنّ معرفه دور شکل الطاووس وفق مقارنه مضمون صوره السجاد مع لغه موران للشیخ السهرودی هی الهدف الرئیسی لهذا البحث. من نتائج هذا البحث هی أنّ الطاووس وإضافته إلی المعانی السائده التی تُعرف عنه یدلّ کذلک علی معنی التحسر والتغابن والشعور بالخسران. هذا البحث من حیث طبیعته یُعتبر ضمن البحوث الکیفیه، ومن حیث الغایه والهدف یصنف ضمن البحوث التنمویه، ویقوم علی أساس وصف وتحلیل دور الطاووس فی سجاد المحراب وذلک فی إطار معنی نص "لغه موران"، فعلی هذا الأساس هو بحث وصفی تحلیلی. وأداتنا لجمع البیانات والمعلومات کانت المصادر المکتبیه والملاحظات العینیه من نماذج حول الموضوع. إنّ النتائج المترتبه علی المشاهدات من الصوره ثم تحدید الفروق ومقارنتها مع سائر النماذج دلّت علی وجود فرق وتمایز بینها. إنّ الاتجاه الرمزی -باعتباره أحد أسالیب البحث- کان ذا تاثیر فی جانب من البحث وکان الوصول إلی معنی جدید هو نتیجه هذا البحث.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1. احمدی، بابک، 1393، از نشانه‌های تصویری تا متن(به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری)، چاپ چهاردهم، تهران: مرکز.
2. ادواردو سرلو، خوان، 1392، فرهنگ نمادها، مترجم: مهرانگیز اوحدی، چاپ دوم، تهران، داستان محل.
3. امین رضوی، مهدی، 1391، سهروردی و مکتب اشراق، ترجمه مجدالدین کیوانی، چاپ ششم، تهران، نشر مرکز.
4. اولیایی طبایی، سیده اکرم و صمد سامانیان، 1397، «سیر تاریخی نقش‌پردازی طاووس در بافته‌های ایران دوره اسلامی»، نامه هنرهای کاربردی و تجسمی، س 11، ش 22، صص 84-67.
5. بروس میتفورد، میراندا، 1388، فرهنگ مصور نمادها و نشانه‌ها در جهان، مترجمان: ابوالقاسم دادور و زهرا تاران، چاپ اول، تهران، کلهر و الزهراء(س).
6. پرهام، سیروس، 1371، دست‌یافته‌های عشایری و روستایی فارس، ج 1، تهران: امیرکبیر.
7. پور نامداریان، تقی،1391، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی تحلیلی از داستان‌های عرفانی فلسفی ابن‌سینا و سهروردی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی تهران.
8. تاجدینی، علی، 1388، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه مولانا، چاپ دوم، تهران، ناشر سروش.
9. حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد،1386، دیوان خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی، بر اساس نسخه: علامه محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ ششم، قم: کومه.
10. حسینی، سیدهاشم، الناز قرائتی و حسین پورنادری، 1397، جلوه‌های هنری در تزئینات مدرسه خان شیراز، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 3، ش23، 64-53.
11. خزایی، محمد، 1386، «نقش نمادین طاووس در هنرهای تزئینی ایران»، کتاب ماه هنر، صص 12-6.
12. دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری، 1385، درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه الزهراء (س).
13. ستاری، جلال، 1386، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، چاپ سوم، تهران، نشر مرکز.
14. سعدی شیرازی، شیخ اجل مصلح‌الدین، 1345، گلستان، به تصحیح و کوشش: سعید نفیسی، چاپ سوم، تهران: فروغی.
15. سهروردی، یحیی بن حبش،1388، لغت موران، تصحیح: حسین سفید، چاپ سوم، تهران، مولی.
16. شایگان، داریوش، 1371، هانری کربن آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمه باقر پرهام، انتشارات آگاه تهران.
17. شوالیه، ژان و آلن گربران، 1385، فرهنگ نمادها؛ اساطیر، رویاها، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهره ها و رنگ‌ها و اعداد، جلد چهارم حرف ش تا گ، ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی، چاپ اول، تهران، انتشارات جیحون.
18. شهدادی، جهانگیر، 1384، دریچه‌ای بر زیبایی‌شناسی ایرانی، چاپ اول، ناشر: کتاب خورشید.
19. شیخی نارانی، هانیه، 1389، «نشانه‌شناسی پرنده طاووس» فصلنامه علمی پژوهشی هنرهای تجسمی نقش‌مایه س 3، ش 5، صص 42-۲۷.
20. شیخی، علیرضا و ملیحه صادقی فر، 1397، «مطالعه سیر تحول تصویری براق در نگارگری ایرانی (از قرن هفتم تا سیزدهم هجری قمری)»، مبانی نظری هنرهای تجسمی، س 3، ش 1، صص 106-93.
21. صادقی‌نیا، سارا و سارا پوزش، 1395، بررسی تأویلی و نمادشناسانه طاووس در هنر ایرانی، نقش‌مایه، س1، ش2، صص61-54.
22. طاهری، علیرضا، 1391، «تأثیر نقوش ساسانی بر تصویرسازی نسخ بئاتوس»، باغ نظر، س 9، ش 21، صص 68-59.
23. عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین، 1387، منطق‌الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
24. فلاح طوسی، هنگامه، ۱۳۸۹، مطالعه پیشینه تاریخی و اعتقادی نقش طاووس و بازنمود آن در نگاره‌های ایرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته هنرهای اسلامی گرایش نگارگری، دانشکده هنر ادیان و تمدن‌ها، دانشگاه هنر اصفهان.
25. کربن، هانری، 1385، روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان، گزارش احمد فردید و عبدالمجید گلشن، نگارش چاپ سوم، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
26. کوپر، جی سی، 1379، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه: ملیحه کرباسیان، چاپ اول، تهران، ناشر فرشاد.
27. مجتهدی، کریم،1393، سهروردی و افکار او؛ تأملی در منابع فلسفه اشراق، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
28. محسنی، احمد، 1382، «لغت موران پدیدآورنده (ها)»، ادبیات و زبان‌ها؛ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 68، صص 4 تا 8.
29. محسنی، احمد، 1382، لغت موران، ادبیات و زبان‌ها؛ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 68، صص 8-2.
30. محمد پناه، بهنام، 1386، کهن دیار؛ مجموعه آثار ایران در موزه‌های جهان (جلد دوم)، چاپ اول، تهران، انتشارات سبزان.
31. مولوی (بلخی)، جلال‌الدین محمد، 1388، کلیات شمس تبریزی، به تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ اول، تهران: بهنود.
32. نادعلیان، احمد و علی وند شعاری، 1385، «تجلی عرفان در قالی‌های محرابی صفوی»، نشریه نگره، ش ۲ و صص 95-84.
33. نوربخش، سیما السادات، 1391، نور در حکمت سهروردی، چاپ اول، تهران، هرمس.
34. یاحقی، محمدجعفر، 1375، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
30. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage
31. URL1: https://images.metmuseum.org/CRDImages/is/original/wb-1995.157.JPG
32. URL2: https://www.pinterest.com/pin/544583779914942089
32.URL3: https://www.pinterest.com/pin/544583779918564593/
33.URL4: https://apochi.com/attractions/shiraz/vakil-bath/
34.URL5: https://www.islamicartz.com.
المجلد 28، العدد 3
فبراير 1443
الصفحة 145-172