سید قطب و نمودهای رمانتیکی در شعر او

Authors
1 کرمانشاه باغ ابریشم دانشگاه رازی دانشکده ادبیات
2 طالب دکتوراه جامعه رازی
Abstract
گرایش به مکتب رمانتیک در شعر سید قطب، ادیب مصری که پیش از این که یک مفسّر و اندیشمند اسلامی باشد، یک شاعر و نقاد بوده– غلبه داشته است. او توانسته است نظامی کامل و گسترده­ در شعر خود ترسیم نماید که در آن، تصویری کلی از مهم ترین نشانه­ها و ویژگی­های رمانتیک همراه با عرفان شرقی نمود پیدا کرده است. تأثیر شاعر از مدرسه­ی رمانتیکی عقاد و نیز نگاه عمیق و عاطفی او به هستی، موجب گرایش وی به مذهب رمانتیک بوده است که در سروده­هایش تبلور یافته است. شوق به وطن و خاطرات گذشته، احساس به غربت روحی عمیق، ذوب در طبیعت و هم­آوایی با آن، عشق و غزل، گردش در دنیای خیال، انقلاب بر علیه باورهای جامعه، ستایش آزادی، احساس درد و اندوه از بارزترین موضوعات رمانتیکی در شعر سید قطب است. در بیشتر این مضامین، غلبه­ی قوای روحانی در شاعر جلوه­گر است؛ به گونه­ای که وی خود را با هستی و ماورای آن پیوند داده است. این مقاله به شیوه­ی تحلیلی- توصیفی، جنبه­های رمانتیکی در شعر وی را بررسی می­نماید.

الف) الکتب
[1]   الأصفر، عبدالرزاق (1999م) المذاهب الأدبیه لدی الغرب، ط1، بیروت: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
[2]   الأیّوبی، یاسین (1980م) مذاهب الأدب: معالم وانعکاسات، ط1، طرابلس: دارالعلم للملایین.
[3]   بدوی، أحمد محمد (2002م) سیّد قطب ناقداً، ط1، القاهرة: الدار الثقافیه للنشر.
[4]   ـــ (1992م) سید قطب، نقاد الأدب (10)، القاهرة: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
[5]   ثروت، منصور (1385ش) آشنایی با مکتب­های ادبی (التعریف بالمدارس الأدبیة)، طهران: منشورات سخن.
[6]   الجیوسی، سلمی الخضراء (2007م) الاتّجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ط2، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیة.
[7]        الحاوی، إیلیا (1986م) فی النقد والأدب: مذاهب فنیّه غربیّه عربیّة، ط2، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
[8]        حسین، عبدالباقی محمد (1993م) سید قطب: حیاته وأدبه. ط2، المنصورة: دارالوفاء.
[9]        حفنی، حسن (2008م) مقدمه الأعمال الشعریّه الکامله لسید قطب، ط1، دمشق: مرکز الناقد الثقافی.
[10]    الخالدی، صلاح عبدالفتّاح (1991م) سید قطب؛ من المیلاد إلی الاستشهاد، ط1. دمشق- بیروت: دار القلم- الدار الشامیة.
[11]    ــــ (1989م) نظریّه التصویر الفنی عند سید قطب، ط2، جدة: دار المنار.
[12]    الخزامی، آمال (2010م) سیّد قطب: فی ظلال صاحب الظلال، ط1، بیروت: مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الإسلامی.
[13]    شلش، علی (1994م) التمرّد علی الأدب: دراسه فی تجربه سیّد قطب، ط1، بیروت- القاهرة: دارالشروق.
[14]    فورست، لیلیان (1375ش) رومانتیسم، ترجمه بالفارسیة: مسعود جعفری، ط2، طهران: سعدی.
[15]    قطب، سید (2006م) النقد الأدبی: أصوله ومناهجه، ط9، القاهرة: دارالشروق.
[16]    ــــ (1996م) مهمّه الشاعر فی الحیاه وشعر الجیل الحاضر، ط1، کولونیا- ألمانیا: منشورات الجمل.
[17]    ــــ (1992م) الدیوان، جمعه ووثّقه: عبدالباقی محمد حسین، ط2. المنصورة: دارالوفاء.
[18]         ــــ (1983م)، کتب وشخصیّات، ط3، القاهرة: دار الشروق.
[19]    ــــ (1980م)، دراساتٌ إسلامیّة، ط5، بیروت- القاهرة: دار الشروق.
[20]    مندور، محمد (1957م)، الأدب ومذاهبه، ط2، الفجالة: مکتبه نهضه مصر.
[21]    میترا، س، پ (لا تا)، رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات (الواقعیه وضد الواقعیه فی الأدب)، ط2، طهران: نیل.
[22]    النمنم، حلمی (1999م)، سید قطب وثوره یولیو، القاهرة: میریت للنشر والمعلومات.
[23]    النویهی، محمد (2000م)، قضیّه الشعر الجدید، بیروت: دار الفکر.
[24]    هلال، محمد غنیمی (1981م)، الأدب المقارن، ط3، قاهرة: دار نهضه مصر.
[25]    هیکل، أحمد (1978م)، تطوّر الأدب الحدیث فی مصر، القاهرة، دار المعارف.
ب) المجلات
[26]    آل بویه لنگروی، عبدالعلی و مهدی اسمعیلی، (1390ش) «الشعر العربی الحدیث بین الرومانسیه والواقعیة»، فصلیه اللسان المبین، السنه الثالثة، العدد الخامس، صص20-47.
[27]    أشرف­زاده، رضا (1381ش) «رمانتیسم، اصول و نفوذ آن در شعر معاصر ایران (الرومانسیّة؛ أصولها وأثرها فی الشعر الإیرانی المعاصر»، مجله کلیه الآداب بجامعه الفردوسی فی مشهد، العدد الأول والثانی، سنه 35، صص 25-30.
[28]    أمیری، جهانکیر وفاروق نعمتی، (2012م) «أسلوبیّه التکرار فی التعبیر عن شعورِ الاغتراب (شعر سید قطب نموذجاً)»، مجله جامعه القدس المفتوحه للأبحاث والدراسات (علمیة- محکمّة)، العدد السابع والعشرون (1)، صص 117- 136.
[29]         البدوی، أحمد محمد (1406ق) «قضیّه الأدب الإسلامی عند سید قطب»، التوحید، العدد19، صص 96-103.
[30]    بروینی، خلیل وحسین چراغی­وش (1385ش) «نگاهی به مراحل و ویژگی­های نقد ادبی سید قطب (نظره إلی المراحل وخصائص النقد الأدبی عند سید قطب)»، الجمعیه الإیرانیه للغه العربیه وآدابها، العدد1، صص 43-71.
[31]    دادخواه، حسن و محسن حیدری (1385ش) «رمانتیسم در شعر بدر شاکر السیّاب» (الرومانسیّه فی شعر بدر شاکر السیّاب)، مجله کلیه الآداب بجامعه الشهید باهنر فی کرمان، العدد 19، صص 113- 129.
[32]    سرباز، حسن (1431ق) «سید قطب وتراثه الأدبی والنقدی». مجله اللغه العربیه وآدابها، جامعه طهران (فردیس قم). العدد العاشر. السنه السادسة، صص 41-55.
[33]    سکر، راتب (1996م) «الأفق الرومانسی لصور الطبیعه فی الخطاب الشعری السوری خلال القرن العشرین»، المعرفة، العدد390، صص 98-112.
[34]    عبدالحمید، حسن أحمد (1416ق) «أصداء شعر العقاد فی شعر سید قطب»، کلیه اللغه العربیة، القاهرة، العدد14، صص119- 164.
[35]    غنیم، کمال أحمد وحنان أحمد غنیم، (2008م) «خصائص التصویر الفنّی فی شعر سیّد قطب»، مجله الجامعه الإسلامیه (سلسله الدراسات الإنسانیة)، المجلد السادس عشر، العدد1، صص 41-94.
[36]    مقدم متقی، أمیر (1390ش) «ظاهره الغاب فی الشعر العربی الرومانسی»، مجله الجمعیه العلمیه الإیرانیه للغه العربیه وآدابها، العدد20، صص 61- 84.