زیبایی‌شناسی هنØ‌ارگریزی بیانی در ناسازوارهای قرآنی

Authors
1 دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان
2 استاد گروه عربی دانشگاه اصفهان
3 أستاذ فی قسم اللغه العربیه وآدابها بجامعه أصفهان.
4 أستاذ مساعد فی قسم اللغه العربیه وآدابها بجامعه أصفهان
Abstract
ناسازوار یکی از عوامل ادبیت ومختصه های سبک ساز قرآن است؛ به گونه ای که زبان عادی را به وسیله هنجارگریزی معنایی به سطح ادبی ارتقا می دهد، در نتیجه به کلام بار معنایی، و زیبایی شناختی وبُعدی الهام بخش می دهد؛ زیرا ناسازوار شیوه ای از بیان یک معناست که روساخت گزاره با زیر ساخت آن تفاوت دارد وخواننده این اختلاف بین سطح وعمق را درمی یابد؛ به دیگر سخن، معنا در یک گزاره، دو سطح دارد: سطح پیدا وسطح ناپیدا که خواننده با دریافت تعارض میان آن دو معنای مورد نظر را در می یابد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، جنبه های زیبایی شناختی ناسازوارهای قرآنی مربوط به کافران را در موقعیت های مختلف آنان نشان می دهد. به منظور پرهیز از هرگونه سوء برداشت یا سوء تفاهم، توجه خواننده محترم را به این نکته معطوف می داریم که منظور از وجود تناقض در قرآن، ناسازوار منطقی نیست؛ بلکه منظور، ناسازوار به مثابه یکی از مؤلفه های ادبیت کلام و ابزارهای تصویرگری هنری است. ناسازوار به واسطه عواملی در زیبایی قرآن نقش ایفا می کند که عبارتند از: آشنایی زدایی، ایجاز، برجسته سازی لفظ ومعنا، صدق، تهویل، وتهکّم.

[1]  القرآن الکریم.
[2]  ابن أبی الإصبع المصری، عبد العظیم بن عبد الواحد (1957م)، بدیع القرآن. تحقیق: حفنی محمد شرف، القاهرة، نهضه مصر.
[3]  ـــ، (1383ﻫ.ق)، تحریر التحبیر فی صناعه الشعر والنثر وبیان إعجاز القرآن. تحقیق: حفنی محمد شرف، القاهرة، نهضه مصر.
[4]  ابن قتیبه الدینوریّ، أبو محمد عبدالله بن مسلم (1958م)، تأویل مشکل القرآن. تحقیق: أحمد صقر، القاهرة، دار إحیاء الکتب العربیة.
[5]  ابن مالک الأندلسی، بدرالدین محمد بن مالک (1989م)، المصباح فی المعانی والبیان والبدیع. تحقیق: حسنی عبد الجلیل یوسف، القاهرة، مکتبه الآداب.
[6]  ابن منقذ، أسامه (1987م)، البدیع فی نقد الشعر، تحقیق: عبد.آ. علی مهنا، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[7]  ابن منظور، محمد بن مکّرم (1997م)، لسان العرب. ط1، بیروت، دار صادر.
[8]  أبودیب، کمال (1987م)، فی الشعریة، بیروت، مؤسسه الأبحاث العربیة.
[9]  أبوالفضل إبراهیم، محمد (1964م)، دیوان امرئ القیس. ط2، القاهرة، دار المعارف.
[10]  أرسطو طالیس (1973م)، فن الشعر. ترجمة: عبدالرحمن بدوی، بیروت، دار الثقافة.
[11]  الجاحظ، عمرو بن بحر (1985م)، البیان والتبیین. تحقیق: عبدالسلام هارون، ط5، القاهرة، مطبعه المدنی.
[12]  الجرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد (1988م)، أسرار البلاغه فی علم البیان. تحقیق: محمد عبده، تعلیق: السیّد محمد رشید رضا، ط1، بیروت، دار الکتب العلمیّة.
[13]  دی. سی. میویک (1993م)، موسوعه المصطلح النقدی. ترجمة: عبد الواحد لؤلؤة، ط1، بیروت، المؤسسه العربیه لدراسات والنشر.
[14]  الراغب الأصفهانی، الحسین بن محمد (1426ﻫ.ق)، مفردات ألفاظ القرآن الکریم. تحقیق: صفوان عدنان داوودی، ط5، قم، منشورات ذوی القربی.
[15]  ریتشار دز. آ. إی (1962م)، مبادئ النقد الأدبی، ترجمة: مصطفی بدوی، القاهرة، المؤسسه المصریه العامّة.
[16]  السعدنی، مصطفی (لا تا)، البنیات الأسلوبیه فی لغه الشعر العربی الحدیث، الإسکندریة، منشأه المعارف.
[17]  سید قطب (2002م)، مشاهد القیامه فی القرآن. ط 14، القاهرة، دار الشروق.
[18]  الطبرسی، الفضل بن الحسن (1379م)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار إحیاء التراث العربیة.
[19]  الطوسی، محمد بن الحسن (1409 ﻫ.ق)، التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق: أحمد حبیب قصیر العاملی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، (الأفست).
[20]  العبد، محمد (2006م)، المفارقه القرآنیه دراسه فی بنیه الدلالة. ط2، القاهرة، مکتبه الآداب.
[21]  عبدالرحمن، نصرت (1979م)، فی النقد الحدیث؛ دراسه فی مذاهب نقدیه وأصولها الفکریة. ط 1، عمان، مکتبه الأقصی.
[22]  عبدالله السحیبانی، بدریه (1997م)، المفارقه فی الشعر العربی المعاصر. رساله ماجستیر، إشراف: مسعد العطوی، جامعه بغداد، کلیه التربیة.
[23]  عطاردی، عزیز الله (1406ﻫ.ق)، مسند الإمام الرضا علیه السلام. مشهد، آستان قدس رضوی.
[24]  علوش، سعید (1985م)، معجم المصطلحات الأدبیه المعاصرة. بیروت، دار الکتاب اللبنانی.
[25]  الغذامی، محمّد عبدالله (1998م)، الخطیئه والتفکیر من البنیویه إلی التشریحیة. ط4، القاهرة، الهیئه المصریه العامّة.
[26]  فضل، صلاح (1987م)، نظریه البنائیّه فی النقد الأدبی. ط3، بغداد، دار الشؤون الثقافیّه العامّة.
[27] قدامه بن جعفر، أبوالفرج (لا تا)، نقد الشعر. تحقیق: محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[28]  المجلسی، محمّد باقر (1983م)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمّه الأطهار. ط3، بیروت، مؤسسه الوفاء.
[29]  مصطفی، إبراهیم وآخرون (1989م)، المعجم الوسیط. استانبول، دار الدعوة.
[30]  ناظم، حسن (1994م)، مفاهیم شعریة، دراسه مقارنه فی الأصول والمناهج والمفاهیم. بیروت، المرکز الثقافی العربی.
[31]  وهبة، مجدی، والمهندس،کامل (1984م)، معجم المصطلحات العربیه فی اللغه والأدب. ط2، بیروت، مکتبه لبنان.
 
مصادر فارسیة
[32]  چناری، أمیر (1377ﻫ.ش)، متناقض نمایی در شعر فارسی. طهران، نشر وپژوهش فرزان.
[33]  شمیسا، سیروس (1386ﻫ.ش)، کلیات سبک شناسی. ط2، طهران، نشر میترا.
[34]  قراملکی، أحد فرامرز (1377ﻫ.ش)، منطق. طهران، دانشگاه پیام نور(جامعه بیام نور).
مقالات
[35]  إبراهیم، نبیله (1987م)، المفارقة. مجله فصول، القاهرة، مجلد 7، العدد 3-4.
 
مصادر إنجلیزیة
[36]     Edwards, P.(1998). The Encyclopedia of Philosophy. New york, Macmilan, publishing. Simpson. A.
[37]     Guralink, David B(1986 ). Websters New World Dictionary, prentice Hall press, New York.