«داستان حضرت موسی(ع) در قرآن» (پژوهش رِوایی)

Authors
1 دکترای ادبیات عرب از «جامعه الاسلامیة» در لبنان
2 استاد دانشگاه لبنان
Abstract
خداوند متعال بسیاری از وقایع، و رویدادهای قرآن را در قالب داستان برای بیان اهداف خود بیان نموده است تا بهتر در دل وجان بندگان نفوذ نماید. زیرا داستان وعناصر آن، وسیله ای هستند، که با تصویرگری بی نظیر خود، قوی ترین تأثیر را بر مخاطب خود می گذارند، از این لحاظ شخصیت و شخصیت پردازی در داستان حضرت موسى (ع) با اعمال وگفتار خود در سیر حوادث نقش مهمی ایفا کرده است. همچنین صحنه یا فضا که شامل زمان و مکان است، در داستان قرآنی حضرت موسى(ع) به شکل کاملاً هنرمندانه در قالب تکنیک های ساختار و عناصر آن (شخصیت، زمان، مکان) همراه با عوامل هنری، در قرآن با رویکرد جدید تصویرگری، نمایان است، که جلوه های فنی وهنری نوین قصه را دربرمی گیرد. با توجه به طبیعت این تحقیق از روش توصیفی – تحلیلی و استقراء در متن قرآن و کاوش در آیات مرتبط با داستان، استفاده شده است. و همچنین ما از نظریه گریماس (Greimas) در عوامل مذکور مانند: عامل ذات و موضوع و مخاطِب یا (عامل مرسل) و مخاطَب یا (عامل مرسل الیه)، و ماهیت شخصیت های داستان از نظر ساختار فیزیکی و روانی و فرهنگی بهره گرفته ایم، علاوه بر شیوه های یاد شده، ساختار هندسی فضا و صحنه پردازی و ارتباط ترتیب زمانی در متن، از جمله: «بازگشت به گذشته» (استرجاع) و«آینده نمایی» (استباق) و ارتباط و وابستگی اندازه متن و... پرداخته شده است.

[1]    القرآن الکریم.
[2]    إبراهیم،صالح، (2003)، الفضاء ولغه السرد فی روایات عبد الرحمن منیف، بیروت، الدار البیضاء، المرکز الثقافی العربی.
[3]    ابن کثیر، أبو الفداء، (2003م)، قصص الأنبیاء، بیروت، دار الفکر.
[4]    ــــــ، (1414ﻫ.ق)، تفسیر القرآن العظیم، دمشق، دار الفیحاء.
[5]    أبو بکر الجزائری، (1418 ﻫ.ق)، أیسر التفاسیر، المدینه المنوّرة، مکتبه العلوم والحکم.
[6]    الألوسی، شهاب الدین ابن عبد الله، (1415 ﻫ.)، روح المعانی، تحقیق علی عبد الباری، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[7]    البستانی، بطرس، (لاتا)، أدباء العرب فی الأندلس وعصر الإنبعاث، بیروت، دار نظیر عبود.
[8]    البستانی، محمود، (1382 ﻫ.ش)، البلاغیه الحدیثة، قم، دار الفقه، ط 1.
[9]    جمال، أحمد محمد، (1405 ﻫ.ق)، القصص الرمزی فی القرآن، بیروت: دارالکتب العربی، ط 4.
[10]         حجازی، علی، (2004م)، القصه القصیره فی لبنان، بیروت، دار المؤلف، ط 1.
[11]    دعکور، ندیم، (1986م)، تقنیه الروایة، بیروت، جامعه القدیس یوسف، لا ط.
[12]    الرازی، محمد بن عمر(لاتا)، التفسیر الکبیر، طهران، الدار العلمیة، ط 2.
[13]    رضوان فتحی، (لاتا)، الإسلام والمذاهب الحدیثة، القاهرة، سلسله اقرأ، العدد 415.
[14]    زراقط، عبد المجید، (1999م)، فی بناء الروایه اللبنانیة، بیروت، منشورات الجامعه اللبنانیة.
[15]    الزمخشری، جار الله، ( 1987م)، تفسیر الکشاف، القاهرة، دار الریان.
[16]    زیتون، علی، (2005 م)، النص من سلطه المجتمع إلی سلطه المتلقی، بیروت، مطبعه الأمیر.
[17]    زیدان، عبدالکریم، (1998م)، المستفاد من قصص القرآن، بیروت، مؤسسه الرسالة.
[18]    الشعراوی، محمد متولی، (2000م)، قصص الأنبیاء، القاهرة، التوفیقة، ط 1.
[19]    شیخ أمین، بکری، (1994م)، التعبیر الفنی فی القرآن، بیروت، دار العلم للملایین.
[20]    الصابونی، محمد علی، ( 1994 م)، صفوه التفاسیر، حلب، دار القلم.
[21]    عابدین، عبد المجید، ( 1956م)، الأمثال فی النثر العربی القدیم، القاهرة، ط 1، دار نهضه مصر.
[22]    عبد الله، عدنان خالد، (1986م)، النقد التطبیقی التحلیلی، بغداد، دار الشؤون الثقافیه العامة.
[23]    عطیه علی، سعید، (2006 م)، الإعجاز القصصی فی القرآن، القاهرة، دار الافاق العربیة.
[24]    غیمی هلال، محمد، ( 1996م)، النقد الأدبی الحدیث، القاهرة، دار نهضه مصر.
[25]    فتوح، أحمد محمد، (1977 م)، الرمز والرمزیه فی الشعر المعاصر، القاهرة، دار المعارف بمصر.
[26]    قاسم، سیزا، (1985م)، بناء الروایة، القاهرة، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
[27]    قطب، سید، (1995م)، فی ظلال القرآن، القاهرة، دار الشروق.
[28]    ــــــ، (1966م)، التصویر الفنی فی القرآن، القاهرة، دار الشروق.
[29]    قطب، محمد، (1993م)، منهج التربیه الإسلامیة، القاهرة، دار الشروق.
[30]    مبروک، مراد عبد الرحمان، (1998م)، بناء الزمن فی الروایه المعاصرة، القاهرة، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
[31]    مجموعه من المولفین، (2010)، معجم السردیات، إشراف:محمد القاضی، بیروت، دار الفارابی.
[32]    مرتاض، عبد الملک، (1998م)، فی نظریه الروایة، الکویت، عالم المعرفة، العدد(240).
[33]    مزار، سارف، (2001 م)، مستویات السرد الإعجازی فی القرآن الکریم، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
[34]    نبیل، أیوب، (1997م)، الطرائق إلی نص القارىء المختلف، بیروت، دار المکتبه الأهلیة، ط 1.
[35]    نجم، محمد یوسف، (1977م)، فن القصة، بیروت، دارالثقافة.