دراسه مقارنه بین شواهد القبور الصندوقیه وبین شواهد القبور الخشبیه (ترکیزاً علی بنیه الشکل والمضمون)

نوع المستند : پژوهشی اصیل

المؤلفون
1 طالبه دکتوراه، قسم علم الآثار، کلیه العلوم الإنسانیه، جامعه تربیت مدرس، طهران، إیران
2 أستاذ، قسم علم الآثار، کلیه العلوم الإنسانیه، جامعه تربیت مدرس، طهران، إیران.
3 أستاذ، قسم اللغه الفرنسیه وآدابها، کلیه العلوم الإنسانیه، جامعه تربیت مدرس، طهران، إیران.
4 أستاذ، قسم اللغه العربیه وآدابها، کلیه العلوم الإنسانیه، جامعه تربیت مدرس، طهران، إیران.
المستخلص
یتمیز شکل وبنیه شواهد القبور فی العصر الإسلامی بتنوع کبیر متأثراً بالعوامل المناخیه والتاریخیه والثقافیه. تنقسم شواهد القبور إلی ثلاث مجموعات رئیسیه: وهی مرتفعه وأفقیه ومختلطه. تعتبر شواهد القبور الصندوقیه أیضًا من أنواع شواهد القبور الأفقیه، والتی تکون لها أنواع مختلفه. وعدم وجود تصنیف دقیق لهذا النوع من شواهد القبور أدی إلی حدوث تشتت فی تسمیه الأعمال بین الباحثین. حاولنا فی هذا المقال أن نجری مقارنه، بین شکل ومحتوی شواهد القبور الصندوقیه وبین شواهد القبور الخشبیه، ذلک من خلال استخدام المنهج النظری لدراسات التاریخ الثقافی ومنهج البحث المقارن الذی یعد أحد الأسالیب الشائعه فی دراسه الأعمال الثقافیه. ووضعنا هذا الافتراض نصب أعیننا أن شواهد القبور الصدریه متأثره جدًا بالصنادیق الخشبیه من حیث الشکل والمضمون. وبالإضافه إلی ذلک، توصّلنا من خلال دراسه الرسوم، إلی العناصر المشترکه والمختلفه فی شکل وبنیه محتوی صنادیق القبور الخشبیه، ما مکّننا من تقدیم تصنیف تفصیلی لشواهد القبور فتهدف هذه الدراسه إلی تحدید الجوانب المشترکه والمختلفه لبنیه الشکل والمحتوی فی الأعمال المذکوره وتفسیرها أیضاً، مما یمکن أن یفتح الأبواب أمام العدید من الأبحاث فی هذا المجال.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


Alvansaz Khoei, M. (2019). The Gravestone of As-e Ghadim village. Payam Baharestan, (4)14: 316-354. [In Persian]
] الوانساز خویی، محمد. (1390). سنگ‌قبرهای روستای آس قدیم. پیام بهارستان، دوره 2، سال 4، شماره 14: 316-354. [
Canby, Sh. R., Beyazit, D., Rugiadi, M., Peacock, A.C.S. (2016). "The Great Age of the Seljuqs." In Court and Cosmos. The Metropolitan Museum of Art, New York.
Danesh Yazdi, F. (2008). Islamic Inscriptions of Yazd City; Published by Soban Noor-Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Base of the Historical City of Yazd. [In Persian]
] دانشیزدی، فاطمه. (1387). کتیبه‌های اسلامی شهر یزد. چاپ اول، سبحان نور-پایگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهر تاریخی یزد، تهران. [
Ebrahimi, M. (2014). Rereading the Texts of the Gravestones of Fal Mosalla. Payam Baharestan. (7)36: 259-271. [In Persian]
] ابراهیمی، مصطفی. (1394). بازخوانی متون سنگ‌قبرهای مصلای فال. پیام بهارستان. دوره 2، سال 7، شماره 36: 259-271.[
Faqih Mirazi, G., Mokhleshi, M.A., Habibi, Z. (2014). Takht-e Folad: Historical Monument of Isfahan. The fourth volume. Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, Research Institute of Linguistics, Inscriptions and Texts. [In Persian]
] فقیه‌میرازیی، گیلان و مخلصی، محمدعلی و حبیبی، زهرا. (1394). تخت فولاد: یادمان تاریخی اصفهان. جلد چهارم، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون، تهران. [
Farhani, A., Khalilian, G. (2014). Inscriptions of the Tomb Tower of Imamzade Abdullah and Obeidullah in Damavand. Asar. 68: 39-64. [In Persian]
] فرحانی، علی و خلیلیان، گلاره. (1394). کتیبه‌های برج آرامگاهی امامزاده عبدالله و عبیدالله دماوند. فصلنامه اثر. دوره 36، شماره 68: 39-64 .[
Flandin, E. (1977). Eugene Flanden's Travelogue to Iran. (H. Nursadeghi, Trans.). [In Persian]
] فلاندن، اوژن. (1356). سفرنامه اوژن فلاندن به ایران. ترجمه حسین نورصادقی، چاپ سوم، انتشارات اشراقی، تهران. [
Flandin, E., (1851). Journey to Persia. Gide and J. Baudry, Booksellers Publishers, Paris. [In French]
[Flandin , E., (1851). Voyage en Perse. Gide et J. Baudry, Libraires Editeurs, Paris.]
Ghafari, A., Salahi, M. (2017). A Research on the Original Origin of the Tomb box of Sheikh Safi and Shah Ismail I of Safavid Dynasty. Negre Quarterly. (46):74-87. [In Persian]
] غفاری، عباس و صلاحی، مریم. (1397). پژوهشی در خاستگاه اصلی صندوق قبر شیخ صفی و شاه اسماعیل اول صفوی. فصلنامه علی-پژوهشی نگره. شماره 46: 74- 87[
Jabbarian, E. (2009). Study of the Wooden Works of the Tomb of Sheikh Safiuddin Ardabili "The Case Study of the Cenotaph of the Tomb of Sheikh Safiuddin Ardabili". (Unpublished master’s thesis). Al-Zahra University,Tehran. [In Persian]
] جباریان، الهام. (1388). مطالعه آثار چوبی مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی «مورد مطالعاتی صندوق‌های قبر مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی». (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه الزهرا، تهران.[
Kabir Saber, M.B. (2013). Stone Monuments of the Islamic Civilization of Tabriz Armenian Cemetery (Etiology and Explanation of Existence Reasons). Bagh Nazar. (9) 23:75-82. [In Persian]
] کبیرصابر، محمدباقر. (1391). آثار سنگی تمدن اسلامی گورستان ارامنه تبریز(ریشه‌شناسی و تبیین دلایل وجودی). باغ نظر. سال 9، شماره 23: 75-82 .[
Kalanter, A.A., Ayatollahi, H.O. (2013). A Comparative Study of the Usage of Religious Texts in Shiite Art of Mazandaran (Concentrating on Cases from Sari). Negreh Magazine. 29:5-19. [In Persian]
] کلانتر، علی‌اصغر و آیت‌اللهی، حبیب‌الله. (1393). بررسی تطبیقی کاربرد متون مذهبی در هنر شیعی مازندران (با تمرکز بر آثار شهرستان ساری). مجله نگره. دوره 9، شماره 29ـ شماره پیاپی 29: 5-19.[
Kazempour, M., Mohammadzadeh, M., Shokrpour, Sh. (2019). The Iconography Analysis of the Islamic Period Grave Stones in the Ahar Museum. Honar-Ha-Ye-Ziba-Honar-Ha-Ye-Tajasomi. 1:71-86. [In Persian]
] کاظم‌پور، مهدی و محمدزاده، مهدی و شکرپور، شهریار. (1399). تحلیل نمادشناسی نقوش سنگ‌مزارات اسلامی موزه اهر. نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. دوره 25، شماره 1: 6-71. [
Khame Yar, A. (2015). Among Other Things; A Wooden Cenotaph Containing Rumi's Poems in the Museum of Turkish and Islamic Art. Kitabgazar magazine, 2 and 3: 693-696. [In Persian]
] خامه‌یار،‌ احمد. (1395). از چیزهای دیگر؛ صندوقچه قبر چوبی حاوی اشعار مولانا در موزه هنر ترک و اسلام. نشریه کتاب گزار، شماره 2 و 3: 693-696[
Khanali, H., Mousavi Kohper, S. M., Neistani, J. (2014). Gravestone Are a Manifestation of the Unity of Different Islamic Religions in Iran, Typology, Classification and Study of Motives of Cradle Type Gravestone. Scientific-Research Quarterly Journal of Islamic History, (5)20: 133-152. [In Persian]
] خانعلی، حمید و موسوی کوهپر، سیدمهدی و نیستانی، جواد. (1394). سنگ‌های مزار نمودی از وحدت مذاهب مختلف اسلامی در ایران، گونه‌شناسی، طبقه‌بندی و مطالعه آرایه‌های سنگ‌مزارهای نوع گهواره‌ای. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، سال 5، شماره 20: 133- 152. [
Kheirollahi Nawleh, M., Khazaei, M., Nemati Bailou, A. (2019). Rereading of Shiite Doctrines in the Themes of the Inscriptions of the Wooden Cenotaph of Tombs of the 8th Century AH in the Tomb Buildings of Sheikh Safiuddin Ardabili. Binab magazine (Surah Mehr), 18: 126-141. [In Persian]
] خیراللهی ناوله، مژگان و خزایی، محمد و نعمتی بای‌لو، علی. (1390). بازخوانی آموزه‌های شیعی در مضامین کتیبه‌های صندوق‌های چوبی مقابر سده هشتم هجری در بناهای آرامگاهی شیخ صفی‌الدین اردبیلی. نشریه بیناب (سوره مهر) ، شماره 18: 126- 141[
Khosronejad, P. (1998). Gravestone from the Anthropology of Art Window. Ketabheh Mah-e Honar, 1: 23-26. [In Persian]
] خسرونژاد، پدرام. (1377). سنگ‌های مزار از پنجره مردم‌شناسی هنر. کتاب ماه هنر، شماره 1: 23-26. [
Madhoushian Nejad, M., Shokrpour, Sh., Afhamii, R., Neistani, J. (2018). Evolution of Design and Construction of 9th Century Wooden Cenotaph of Mazandaran Mausoleum. Journal of Islamic Crafts. 2: 53-65. [In Persian]
] مدهوشیاننژاد، محمد و شکرپور، شهریار و افهمی، رضا و نیستانی، جواد. (1398). سیر تحول درطراحی و ساخت صندوق قبرهای چوبی قرن 9 هجری قمری مرعشیان مازندران. فصلنامه هنرهای صناعی اسلامی. سال4، شماره 2: 53 – 65 .[
Maroufi Aghdam, E., Hajizadeh, K. (2019). Analysis, Dating and Semantics of Bukan Cradle Type Gravestone. Scientific-Specialist Quarterly Journals of Art and Media Information. (2) 3:117-141. [In Persian]
] معروفی اقدم، اسماعیل و حاجی‌زاده، کریم. (1399). تحلیل، تاریخ‌گذاری و معناشناسی سنگ‌قبور نوع گهواره‌ای بوکان. دو فصلنامه علمی-تخصصی مطالعات هنر و رسانه. سال 2، شماره 3 : 117- 141.[
Matoufi, A. (2008). Historical Grave Stones and Inscriptions of Gorgan and Estarabad (a look at tomb architecture and burial methods in Iran and Gorgan). Horoufiyeh. [In Persian]
] معطوفی، اسدالله. (1387). سنگ‌مزارها و کتیبه‌های تاریخی گرگان و استرآباد (نگاهی به معماری آرامگاهی و شیوه‌های تدفین در ایران و گرگان. حروفیه، تهران.[
Mirjafari, H., Bazaz Dastforush, M. (2011). Bilankoh Tombs of Tabriz. Historical Researches, Faculty of Literature and Human Sciences, Isfahan University. (48): 16: 1-22. [In Persian]
] میرجعفری، حسین و بزاز دستفروش، مهدی. (1391). مزارات بیلانکوه تبریز. پژوهش‌های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال 48، دوره جدید، شماره 4(پیاپی 16): 1-22 .[
Mirjafari, H., Bazaz Dastforush, M. (2018). Charandab Tombs in Tabriz. Historical Researches, Faculty of Literature and Human Sciences, Isfahan University. 4:19-42. [In Persian]
] میرجعفری، حسین و بزاز دستفروش، مهدی. (1388). مزارات چرنداب تبریز. پژوهش‌های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره جدید، شماره 4: 19-42.[
Mohammadifard, A., Jalali, M. (2021). Examining and Studying the Tombstone Inscriptions of the Grave of Sheikh Ali in Dovan Kazeroon village. Scientific-Specialist Quarterly Journals of Art and Media Information, (3)6:59-84. [In Persian]
] محمدی‌فرد، آرزو و جلالی، میثم. (1400). بررسی و مطالعه کتیبه‌های سنگ‌قبور بقعه شیخ عالی روستای دوان کازرون. دو فصلنامه علمی-تخصصی مطلعات هنر و رسانه. سال 3، شماره 6: 59-84 .[
Neyestani, J. (2016), Manifestations of Religious Literature in the Tombs of Mazandaran. Pakistan Knowledge Quarterly. [In Persian]
] نیستانی، جواد. (1386). جلوه‌هایی از ادبیات دینی در بناهای آرامگاهی مازندران. فصلنامه دانش. پاکستان. [
Nobakhti Khayavi, S. (2010). The Open Street of History; Nash-e Qou Publication. [In Persian]
] نوبختیخیاوی، سلیمان. (1380). خیاو گشمده تاریخ. نشر قو، تهران.. [
Omidsalar, M. (2019). Tombstone. The Great Islamic Encyclopedia, Retrieved from www.cgie.org.ir/fa/article/257731. [In Persian]/
] امیدسالار، محمود. (1399). سنگ‌قبر. تارنمای مرکز دایره‌المعارف اسلامی، تاریخ دسترسی 26 فروردین 1401: www.cgie.org.ir/fa/article/257731/[
Parvin, S. (2015). Archaeological Survey of Islamic Gravestone in Meshkinshahr City: A Case Study of Onar Cemetery. (Unpublished master's thesis). Mohaghegh Ardabili University, Ardabil. [In Persian]
] پروین، صمد. (1395). بررسی باستان‌شناختی سنگ‌قبرهای اسلامی شهرستان مشکین‌شهر: مطالعه موردی قبرستان اونار. (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد). دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل [
Pourkarim, H., Kia, Sadeq. (1963). Gravestone of Iran. Art and People Magazine. 12: 31-39. [In Persian]
] پورکریم، هوشنگ و کیا، صادق. (1342). سنگ‌مزارهای ایران. مجله هنر و مردم، شماره 12: 31- 39. [
Rajaei, S., Vafaei, Sh. (2010). Islamic Inscriptions of Gorgan and Dasht: "Stone Inscriptions and Wooden Monuments". Published by Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization, General Department of Public Relations and Cultural and Social Affairs - Urban Planning Department, 1389. [In Persian]
] رجائی، سهیلا و وفایی، شهربانو. (1389). کتیبه‌های اسلامی گرگان و دشت: «سنگ‌نوشته‌ها و یادمان‌های چوبی». سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اداره کل روابط عمومی و امور فرهنگی و اجتماعی –اداره برنامه‌ریزی شهری، تهران. [
Samari, M. (2015). Studying and Examining the Gravestone of the Islamic Period of Ardabil City. (Unpublished master's thesis). Mohaghegh Ardabili University, Ardabil. [In Persian]
] ثمری، مریم. (1395). مطالعه و بررسی سنگ‌قبرهای دوره اسلامی شهرستان اردبیل. (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد). دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل. [
Sattarnejad, S., Rahchamani, A.A., Parvin, S, (2012). Study, Typology and Classification of Gravestone from the Ilkhanate Period to the Qajar Period in Iran. Archaeological studies of the Islamic Era; 2: 93-110. [In Persian]
] ستارنژاد، سعید و راه‌چمنی، علی‌اکبر و پروین، صمد. (1392). مطالعه، گونه‌شناسی و طبقه‌بندی سنگ‌مزارهای دوره ایلخانی تا قاجاریه در ایران، مطالعات باستان‌شناسی دوران اسلامی. دوره 1، شماره 2: 93- 110. [
Sharifi, A.R., Nemati, P. (2013). Gravestone of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. Behta Pazhouhesh. [In Persian]
] شریفی، عبدالرسول و نعمتی، پیمان. (1392). سنگ‌قبرهای استان کهگیلویه و بویراحمد. چاپ اول، بهتا پژوهش، اصفهان. [
Sheikhi, A.R., Jahanian, A. (2017). Investigating and Understanding the Themes and Motifs of the Preserved Gravestone in Harounieh Tus. Negarineh Islamic Art. 16: 81-92. [In Persian]
] شیخی، علیرضا و جهانیان، عطیه. (1397). بررسی و شناخت مضامین و نقوش سنگ‌قبرهای محفوظ در هارونیه توس. دو فصلنامه علی-ترویجی نگارینه هنر اسلامی. دوره پنجم، شماره 16: 81- 92.[
Shokrpour, Sh., Javadi Azar, V., Sheikh Baglo, O., Moradian Koje Baglo, Z. (2017). Analytical and Structural Study of Jovak of the Wooden Cenotaph of Sheikh Safiuddin Ardabili Tomb. Journal of Islamic Crafts. (3) 1:113-126. [In Persian]
] شکرپور، شهریار و جوادی آذر، ولی و شیخ بگلو، امید و مرادیان قوجه بگلو، زینب. (1397). بررسی تحلیلی و ساختارشناسانه جووک‌ کاری صندوق قبرهای چوبی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی. هنرهای صناعی اسلامی، سال 3، ، شماره 1(پیاپی 3): 113- 126.[
Sotoudeh, M. (1995). From Astara to Estarabad, volume 5, second edition, Association of Cultural Works and Honors. [In Persian]
] ستوده، منوچهر. (1374). از آستارا تا استراباد، جلد 5، چاپ دوم، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ، تهران. [
Tabrizian, Abulqasem. (2013). Studying the Technology and Pathology of the Wooden Cenotaph of Imamzadeh Tajuddin in Parvar village of Semnan, Relying on Painting and Presenting a Conservation Plan. (Unpublished master's thesis). University of Arts, Tehran. [In Persian]
] تبریزیان، ابوالقاسم. (1391). مطالعه فن‌شناسی و آسیب‌شناسی صندوق چوبی امامزاده تاج‌الدین روستای پرور سمنان با تکیه بر نقاشی و ارائه طرح حفاظتی. (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد). دانشگاه هنر، تهران. [
المجلد 31، العدد 3
سبتمبر 1446
الصفحة 27-55