تحلیل ودراسه العداله الجنسیه فی القرآن الکریم والطبیعه الجنسانیه للّغه العربیه

نوع المستند : پژوهشی اصیل

المؤلفون
1 طالبه دکتوراه، فرع علوم القرآن والحدیث، کلیه الحقوق، الإلهیات والعلوم السیاسیه، وحده العلوم والبحوث فی جامعه آزاد الإسلامیه، طهران، إیران
2 أستاذ مشارک، قسم اللغه العربیه وآدابها، کلیه الآداب والعلوم الإنسانیه، جامعه طهران، طهران، إیران
3 أستاذه مساعده، قسم علوم القرآن والحدیث، کلیه الحقوق، الإلهیات والعلوم السیاسیه، وحده العلوم والبحوث فی جامعه آزاد الإسلامیه، طهران، إیران
المستخلص
من القضایا الهامه فی عالمنا المعاصر هی قضیه حقوق المرأه وتحقیق المساواه بین الجنسین التی حدّدها القرآن الکریم بشکل واضح فی مواضع مختلقه وتناول أبعادها. هذا وإن اللغه العربیه وهی لغه القرآن الکریم ذات طبیعه جنسانیه فی التعامل مع الجنسین الذکر والأنثی. فالملاحظ أن صیغه المذکر فیه هی أکثر استخداما من صیغه المؤنث. لا شک أن طبیعه اللغه العربیه وتعاملها مع هذه القضیه تتأثر بمجالات سیاسیه وحقوقیه مختلفه، وکان للسلطه الحاکمه دور فی هذا الأمر. لهذا فإن من ضروریات العصر الراهن هو أن یبحث المشروعون والفقهاء بشکل معمق وبالاعتماد علی النظریات الحدیثه هذا الموضوع لکی لا یتم استغلال النص القرآنی واستثماره لأهداف وغایات مغرضه. فی هذا البحث حاولنا فی البدایه مناقشه أفکار وآراء بعض مفکری الإسلام حول موضوع اللفظ والمعنی فی النص القرآنی، فهم یعتقدون أن هناک مسافه بین اللفظ والمعنی، وإن استخدام الألفاظ المذکوره فی القرآن الکریم یشمل معنی المذکر والمؤنث علی حد سواء، ولم یکن قصد الشارع من استخدام لفظ المذکر استهدافَ جنس الذکور حصرا وإنما المخاطب بها کلا الجنسین من ذکر وأنثی. أظهرت نتائج البحث أن عناصر اللغه لا علاقه لها بالجنس فی ذاتها ولا یمکن اعتبار خصوصیه ذکوریه او أنثویه لها. ثم وبالاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی حاول الباحثون من خلال مراجعه النص القرآنی مناقشه موضوع حقوق الإنسان بالاعتماد علی الاتجاه الجنسانی فی أربعه مجالات هی: عجله الحیاه، والهویه الإیمانیه، والحاجه إلی الأمن وقضیه الزینه، للوقوف علی العداله الجنسانیه فی النص القرآنی بین الذکر والأنثی.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1. قرآن مجید، فولادوند،محمد مهدی،(1378ش)،قم:دارالقرآن الکریم.
2. آلوسی،سید محمود،(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم،بیروت:دارالکتب العلمیه.
3. ابن‌ابی‌حاتم،عبدالرحمن بن محمد،(1419ق)، تفسیر القرآن العظیم،ریاض:مکتبه نزار مصطفی الباز.
4. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر،(1419ق)، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیه.
5. ابن منظور،جمال الدین محمد بن مکرم،(1413ق)، لسان العرب،بیروت:دار احیاء التراث العربی.
6. ارسطو،(1381ش)،اخلاق نیکوماخوس،مترجم: سیدابوالقاسم پورحسینی،تهران:دانشگاه تهران.
7. افتخاری،اصغر،(1380ش)،نا امنی محدود،بررسی تهدیدهای جهانی شدن برای جهان اسلام،تهران:مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
8. افلاطون،(1368ش)،جمهوری،مترجم: فؤادروحانی، ،تهران:علمی فرهنگی.
9. ایازی، سیّد محمّدعلی، (1376ش)،«پژوهشی دربارۀ زبان قوم در قرآن»، نامه مفید، شمارۀ نهم، صص35-58.
10. بارلاس،اسماء،(1392ش)،«بازخوانی متن مقدس از منظر زنان تفسیر آمنه ودود از قرآن»،مترجم:مهردادعباسی و متینه السادات موسوی ،آینه پژوهش،ش139،صص21- 32.
11. بهبودی،محمدباقر،(1395ش)،تدبری در قرآن،تهران:علم.
12. توفیقی،فاطمه،(1396ش)،«سیر تطور تفسیر آیات قرآنی حجاب( احزاب59 و نور 31)»،پژوهش‌های ادیانی،سال پنجم، شماره9،صص 67-91.
13. جرجانی،عبدالقاهر،(2004م)، دلائل اعجاز فی القرآن، تصحیح:محمودمحمدشاکر،قاهره: الخانجی.
14. جمشیدی،محمد حسین،(1380ش)،نظریۀ عدالت،تهران:پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
15. جوادی آملی،عبدالله،(1376ش)،زن در آینه جلال و جمال،قم:اسراء.
16. چیت‌ساز قمی،محمدجواد،(1383ش)،گسست نسلی ایران:افسانه یا واقعیت،تهران:پژوهشکده علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
17. حداد عادل،غلامعلی،(1386ش)،فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی،تهران:سروش.
18. حسان، تمام،(1973م)،اللّغه العربیّه معناها و مبناها،القاهره:الهیئه المصریّه العامه.
19. حقدار،علی اصغر،(1380ش)،فراسوی پست مدرنیته،اندیشۀ شبکه‌ای،فلسفۀ سنتی و هویت ایرانی،تهران:شفیعی.
20. خراسانی،رضا واحمدوند،ولی محمد،(1397ش)،«تأملی نظری در مفهوم عدالت جنسیتی»،قبسات ،سال23،صص 171- 198.
21. خویی،سیّد ابوالقاسم،(1418م)،مبانی فی شرح العروه الوثقی،کتاب النکاح،تقریر:محمد تقی‌خویی،قم: مؤسسه الخویی الإسلامیه.
22. دورانت ویل،(1366ش)،تاریخ تمدن،مترجم:ابوطالب صارمی و دیگران،تهران:شرکت افست.
23. دهقان، مجید، (1394ش)، جنسیت و زبان قرآن، تهران: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
24. راغب اصفهانی،ابوالقاسم‌الحسین‌ بن‌ محمد،(بی‌تا)،المفردا‌ت‌فی غریب القرآن،تحقیق و ضبط:محمد سیدکیلانی،بیروت: دارالمعرفه.
25. روحی برندق،کاوس، «الکرامه الإنسانیه فی القرآن من وجهه نظر الحافظ الشیرازی»،مجله العلوم الإنسانیه الدولیه، العدد20(1)، 1434ق، صص 39-55.
26. روزن‌باوم،هایدی،(1376ش)،خانواده‌به‌منزلۀ ساختاری درمقابل جامعه،مترجم:محمد صادق مهدوی،تهران:نشر دانشگاهی.
27. زاهدی،کیوان، (1387ش)، «جنسیت و جنس زبانی در قرآن کریم»، مطالعات راهبردی زنان، سال یازدهم، شماره 42.صص79 -102.
28. سعیدی، سعیده،(1441ق)،«قراءه نسویه فی اُمنیات الهجره لدی النساء المتخصصات:تضخم التعلیم العالی فی إیران علی محک النقد»، مجله دراسات فی العلوم الإنسانیه،العدد27-(4)، صص 1-23.
29. سعیدی روشن،محمد باقر،(1383ش)،تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن،تهران:پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
30. سلطانی رنانی،سید مهدی،(1383ش)،«حجاب و امنیت اجتماعی»،ماهنامه مکتب اسلام،شماره 7،پرتال جامع علوم http://ensani.ir/fa/article/45345- 9/4/99.
31. سوسور، فردینان دو، (1378ش)، دورۀ زبان‌شناسی عمومی، مترجم: صفوی، کورش، تهران: هرمس.
32. سیبویه،أبی‌بشرعمرو بن عثمان بن قنبر،(1968م)،الکتاب،تحقیق و شرح:محمد هارون، عبدالسلام،قاهره:مکتبه الخانجی.
33. سید قطب،ابراهیم بن شاذلی،(1425ق)، فی ظلال القرآن،بیروت:دارالشروق.
34. سیّدی،سیّدحسین،(1392ش)،رویکرد زبان‌شناختی به نحو عربی،مشهد:دانشگاه فردوسی.
35. شبلی،احمد،(1361ش)،تاریخ آموزش در اسلام،مترجم:محمدحسین ساکت،تهران:نشر فرهنگ اسلامی.
36. شمس الدین،محمد مهدی،(1383ش)،حدود پوشش و نگاه در اسلام،مترجم:محسن عابدی، تهران:بین المللی الهدی.
37. شوکانی،محمّدبن علی بن محمّد،(1964م)،فتح القدیر الجامع بین فنیّ الروایه و الدرایه من علم التفسیر،مصر:بی‌نا.
38. صابری،علی،(1385ش)،النقد الأدبی و تطوره فی الأدب العربی،تهران:سمت.
39. صادقی تهرانی، محمد،(1365ش)،الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن،قم:فرهنگ اسلامی.
40. صالح، صبحی،(2014م)،دراسات فی فقه اللغه، لبنان: دارالعلم للملایین.
41. صفوی،کورش،(1383ش)،،درآمدی بر معنی شناسی،تهران: سوره مهر.
42. طباطبایی،محمدحسین‌،(1390ق)،المیزان فی تفسیر القرآن،بیروت:مؤسسه الأعلمی للمطبوعات‌.
43. طباطبایی،محمدحسین،(1388ش)، بررسی‌های اسلامی،قم: بوستان کتاب.
44. طباطبایی،محمّد حسین،(1389ش)،قرآن در اسلام،قم:بوستان کتاب.
45. طبرانی، سلیمان بن احمد،(2008م)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانی)، اردن:دار الکتاب الثقافی.
46. طریحی نجفی،فخرالدین،(1375ش)،مجمع البحرین،تحقیق:احمد حسینی، تهران:مرتضوی.
47. طوسی،نصیرالدین محمد،(1360ش)،اخلاق ناصری،تصحیح:مجتبی مینوی وعلیرضاحیدری، تهران:خوارزمی.
48. طهرانی،سید محمد حسین،(1418ق)،رساله بدیعه،مشهد:علامه طباطبایی.
49. عطارزاده، مجتبی،(1387ش)، «بررسی تطبیقی مفهوم جنسیت در اسلام و غرب»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، مطالعات راهبردی زنان، سال یازدهم، شماره 42، صص 43-78.
50. عظیم‌زاده اردبیلی،فائزه،(1383ش)،«بررسی معنا شناختی و جایگاه قوامیت مرد و حقوق انسانی زن از نظر قرآن و مقایسه با کنوانسیون رفع تبعیض»،کتاب نقد، شماره31،تهران:پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،صص20-35.
51. علمشاهی،مولوده، (1376ش)،آیات النّساء(زن در قرآن)،همدان:دانشگاه بوعلی سینا.
52. علوی، هادی.(1983م)، المعجم العربی الجدید، سوریه: دارالحوار.
53. عوده،عبدالقادر،(بی‌تا)،التشریع الجنایی الإسلامی،بیروت:دارالکتاب العربی.
54. غفوری،خالد،(بی‌تا)،«اظهار زینت و حکم آن»،فقه اهل البیت،سال14،شمارۀ54،صص143- 180.
55. فتوحی، محمود، (1390ش)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
56. فراهیدی،خلیل بن احمد،(1410ق)،العین،قم:مؤسسه دار الهجره.
57. فضل الله،محمد حسین،(1405ق)،المرأه فی ظل الإسلام،مترجم:مریم نورالدین،بیروت:دارالزهرا.
58. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی،(1415ق)، تفسیر الصافی،تهران:مکتبه الصدر.
59. قرشی،سید علی اکبر،(1352ش)،قاموس قرآن،تهران:دارالکتب الإسلامیه.
60. قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله،(1405ق)، فقه القرآن قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
61. قیروانی،ابن رشیق،(1999م)،العمده فی صناعه الشعر و نقده،بی‌جا:بی‌نا.
62. کاشانیها،زهرا،(1390ش)،«مبانی دینی عدالت جنسیتی و اشتغال زنان»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص1-21.
63. کلمنتس،کوین،(1384ش)،«به سوی جامعه‌شناسی امنیت»،مترجم:قاسمی، محمد علی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی،سال هشتم،شماره دوم،صص281-310.
64. ماتلین، مارگارت،(1390ش)،روان‌شناسی زنان،مترجم:شهنازمحمدی،تهران:ققنوس.
65. محمدخلف الجمیلی،سندس،(1970م)،جانشینی الفاظ در معناو إعراب،مترجم:عدنان طهماسبی و سعدالله همایونی،تهران:دانشگاه تهران.
66. مدرسی، یحیی، (1391ش)، درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
67. مزلو،آبراهام هرولد،(1367ش)،انگیزش و شخصیت،مشهد:آستان قدس رضوی.
68. مصطفوی،حسن،(1320ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،تهران:بنگاه ترجمه و نشر.
69. مصطفی،ابراهیم،(1989م)،المعجم الوسیط،استانبول:دارالدعوه.
70. مطهری،مرتضی،(1384ش)،مجموعۀ آثار،تهران:صدرا.
71. مطهری،مرتضی،(1374ش)،مسألۀ حجاب،تهران:صدرا.
72. مهریزی، مهدی،(1386ش)، شخصیت و حقوق زن در اسلام،تهران:انتشارات علمی و فرهنگی.
73. موسوی اردبیلی،سید عبدالکریم،(1408ق)،فقه القضا،قم:منشورات مکتبه امیرالمؤمنین.
74. موسوی بجنوردی،سید محمد،(بی‌تا)،مجله نقد و نظر،شمارۀ50،سال دوم.
75. موسوی‌سبزواری،سیدعبدالأعلی،(1418ق)،مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن،بی‌جا:دفتر سماحه آیت الله العظمی السبزواری.
76. میبدی،محمدفاکر،(1396ش)،«فرهنگ خطابات قرآن»،دومین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی،تهران:دانشگاه تهران.
77. نگری،قاضی عبدالنّبی بن عبدالرسول احمد،(1331ش)،دستور العلماء،حیدرآباد:بی‌نا.
78. نیازی،شهریار وحاجی‌زاده،مهین،(بی‌تا)،«پدیدۀ چند معنایی در زبان عربی»،مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران،صص 77-96.
79. Barlas,A.;(January 01,2007)."Un-reading Patriarchal Interpretations of the Quran: Beyond the Binaries of Tradition and Modernity"; The American Journal of Islamic Social Sciences, 24,2,pp.129-135.
80.Koch, Michaela, (2008), Language and gender researchs from a Gender linguistic Perspective. Saarbrucken, Germany: Verlag.
81. Lee, D,(1992), Computing Discourses : Perspective & ideology in Language, London: Logman.
82.Miller, C. and Swift, K, (1979), Words And Women, Harmondsworth: Penguin.
المجلد 30، العدد 3
سبتمبر 1445
الصفحة 1-23