علی ضوء روایه ابن عباس: إنّ الآیات 16 إلی 19 من سوره القیامه خطاب للنبی (ص) وموضوعها نهی النبی (ص) عن العجله والقراءه حین نزول الوحی. تقع هذه الروایه أساساً لأکثر المفسرین حتّی لمن لم یأخذ بذاک التفسیر أیضاً ، فهم باقون فی سجن تلک الروایه. فی الدراسه الحالیه، بعد نقد تلک الروایه تمت إعاده تفسیر هذه الآیات باستخدام الآیات المتشابهه والاهتمام بسیاق السوره والزواج المعنوی الذی یحکم علی السوره. وفقاً لهذا التفسیر الجدید، إنّ الآیات خطاب للإنسان المنکر للقیامه؛ فی البدء یُنهی ذاک الإنسان عن استعجال الساعه، ثم تُعلن عن جمع الناس وقراءه صحفهم یوم القیامه علی ید الله. ثم یُترک صحف الأعمال للانسان نفسه لیقرأه بنفسه. وأخیراً یبیَّن الشواهد والنتائج لأعمال الإنسان. إنّ هذا التفسیر الجدید بالاضافه إلی الحفاظ علی ترابط سیاق السوره، یجعل إرجاع الضمائر فی هذه الآیات بعیده عن التکلّف.
منابع
علاوه بر قرآن کریم؛
1. آخوندی، علی اصغر، 1392ش، «آیات 19– 16 سوره قیامت، مخاطبشناسی و زمان خطاب»، پژوهشهای قرآن و حدیث، تهران، سال چهل و ششم، شماره یکم، صص 1-19.
2. ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد، 1984م، التحریر والتنویر، تونس، الدار التونسیه للنشر.
3. ابن فارس، احمد، 1979م، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دار الفکر.
4. ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، 1420ق، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: سامی بن محمد سلامه، ریاض، دار طیبه.
5. ابو حیان، محمد بن یوسف، 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر.
6. الهیزاده، محمد حسین، 1391ش، درسنامه تدبر در قرآن (جزء بیست و نه)، مشهد، مؤسسه تدبر در قرآن و سیره.
7. بخاری، محمد بن اسماعیل، 1422ق، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلی الله علیه وسلم وسننه وأیامه، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاه.
8. بهجتپور، عبدالکریم، 1390ش، همگام با وحی، تفسیر تنزیلی، قم، مؤسسه تمهید.
9. حبنکه المیدانی، عبدالرحمن حسن، 1430ق، قواعد التدبر الأمثل لکتاب الله عزوجل، دمشق، دارالقلم.
10. خامهگر، محمد، 1392ق، تفسیر روان، قم، خرم.
11. خامهگر، محمد؛ جلالی، مهدی، 1391ش، «نقد روایات تعجیل پیامبر در تکرار آیات هنگام نزول»، پژوهشهای قرآنی، مشهد، سال هجدهم، شماره 72، صص 51- 32.
12. رازی، فخرالدین، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
13. زاهدیفر، سیفعلی، 1396ش، «بررسی تناسب معنایی آیات 19 – 16 قیامت»، مطالعات تفسیری، قم، سال هشتم، شماره 29، صص 170- 161.
14. سیبویه، عمرو بن عثمان بن قنبر، 1408ق، الکتاب، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قاهره، مکتبه الخانجی.
15. سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، 1974م، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد أبو الفضل إبراهیم، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
16. سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، بیتا، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق: ابو قتیبه نظر محمد الفاریابی، ریاض، دار طیبه.
17. شاکر، محمد کاظم، 1429ق، «کیفیه نزول القرآن الکریم دراسه قرآنیه تاریخیه»، نصوص معاصره، لبنان، السنه الرابعه، العددان الخامس والسادس عشر، صص 172 – 192.
18. شلتوت، محمود، 1983م، إلی القرآن الکریم، بیروت، دار الشروق.
19. صابونی، محمد علی، 1417ق، صفوه التفاسیر، قاهره، دار الصابونی.
20. صادقی تهرانی، محمد، 1365ش، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنه، قم، فرهنگ اسلامی.
21. صبوحی، علی، 1394ش، تدبر در قرآن کریم، قم، مؤسسه تدبر در کلام وحی.
22. صدوق، ابو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه القمّی، بیتا، معانی الأخبار، دار المعرفه.
23. طباطبایی، محمد حسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
24. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
25. طبری، محمد بن جریر، 1420ق، جامع البیان فی تأویل القرآن، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت، مؤسسه الرساله.
26. طوسی، محمد بن حسن، بیتا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
27. عسقلانی، ابن حجر، 1415ق، الإصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه.
28. فقهیزاده، عبدالهادی، 1377ش، «تأملی در همپیوندی آیات در سوره قیامت»، مقالات و بررسیها، تهران، دفتر 63، صص 31 – 42.
29. فیروزآبادی، ابو طاهر محمد بن یعقوب، 1426ق، القاموس المحیط، تحقیق: محمد نعیم العرقسُوسی، بیروت، مؤسسه الرساله.
30. قرطبی، ابو عبدالله محمد بن أحمد، 1964م، الجامع لأحکام القرآن، تحقیق: احمد البردونی و ابراهیم اطفیش، قاهره، دار الکتب المصریه.
31. مدرسی، سید محمد تقی، 1377ش، تفسیر هدایت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
32. مسلم، ابن حجاج نیشابوری، بیتا، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله صلی الله علیه وسلم، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
33. مصلاییپور، عباس؛ برزگر، محمد، 1396ش، «دیدگاهی نو درباره آیات 16- 19 سوره قیامت و نقد دیدگاههای سهگانه مشهور»، مشکوه، شماره 134، صص 82- 66.
34. معرفت، محمد هادی، 1428ق، التمهید فی علوم القرآن. قم، مؤسسه التمهید.
35. نجارزادگان، فتح الله، 1385ش، «مخاطب و زمان خطاب آیاتِ 16- 19 سوره «قیامت» و نقد نظریه نسیانپذیری وحی»، انجمن معارف اسلامی، قم، شماره 7، صص 43- 62.
سایت
36. سایت الجزیره، 2017م، «عبدالرحمن حبنکه المیدانی»، https://www.aljazeera.net/encyclopedia/icons، تاریخ مراجعه به سایت: 20/03/1399.