حروب رأس‌الخیمه مفتاح لاستیلاء بریطانیا علی الخلیج الفارسی (1224-1235هـ/1819-1809م)

نوع المستند : مقالات علمی پژوهشی

المؤلف
فی قسم التاریخ،جامعهالامام الخمینی الدولیه
المستخلص
إنّ ازدیاد سطوه بریطانیا علی الخلیج الفارسی فی نهایهالقرن التاسع عشر وأوائل القرن العشرین، استدعی إلی ضروره إقصاء خصوم هذا البلد فی المنطقه؛ سیاسیاً وتجاریاً من الساحه، ولمّا کانت القواسم فی تلک الفتره قد قامت بتوسیع أسطولها البحریّ فی مضیق هرمز وأصبحت خصماً مهمّاً لبریطانیا، فبحریه بریطانیا حاولت مرّات عدیده لتدمیر رأس‌الخیمه؛ أیْ القاعده الرئیسه للقواسمکان بین أتون الحروب المشتعله هجمتان لهما أهمیه کبری، شُنّتا فی العامین 1809 و1819 و ترجع أهمیه هذا الموضوع إلی أن معاهده 1820م، کان لها دور جادّ فی تاریخ الخلیج الفارسی، کما و لها أثرها فی تشکیل الإمارات المستقله. نسعی فی هذه المقاله باستخدام المنهج التأریخی إلی دراسه مسار اشتباکات بریطانیا مع القواسم فی مضیق هرمز بین الفتره من سنه 1809 إلی 1819، فی ضوء الحربین الهامّتین 1809و1819، وندرس من خلالها مدی أهمیه هاتین الحربین وما للاتفاقیه اللاحقه بهما من الأثر فی مصیر سکّان سواحل الخلیج الفارسی.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


المآخذ:
1. جرجانی، م منشور، سیاست انگلیس در خلیج‌فارس و جزایر بحرین "نفت و مروارید"(السیاسه البریطانیه فی الخلیج الفارسی والجزر البحرینیه "النفط والدرّ")، طهران، مطبعه مظاهری، 1325 هـ ش.
2. جمال زکریا قاسم، الاصول التاریخیه للعلاقات العربیه الافریقیه، معهد البحوث و الدراسات العربیه، القاهره ،1975.
3. ذوقی ایرج، تاریخ ایران وقدرتهای بزرگ 1925-1900(تاریخ إیران والقوی الکبیره 1925ـ 1900)، منشورات آژنگ، طهران، الطبعه الأولی، 1368 هـ ش.
4. روزول بالمر، تاریخ جهان نو(تاریخ العالم الجدید)، ج 1، ترجمه: ابوالقاسم طاهری، امیر کبیر، طهران، 1357 هـ ش.
5. صالح الشهاب ، حسن، عمان عبر التاریخ ، 4 مجلد،سلطنه العمان، وزارت التراث القومی والثقافه، الطبعه الأولی ، 2001.
6. صالح محمد العابد، دور القواسم فی خلیج العربی، 1747-1820، مطبعه الالعانی، بغداد، 1986م.
7. فریدون آدمیت، اندیشه ترقی وحکومت قانون، عصر سپهسالار(فکره الارتقاء وسیاده القانون)، طهران، منشورات خوارزمی، 1351 هـ ش.
8. کرزن، لرد، ایران و قضیه ایران(إیران والقضیه الإیرانیه)، ترجمه: غلامرضا وحید مازندرانی، طهران ،بنگاه ترجمه و نشر کتاب،1350 هـ ش.
9. کریوز، فیلیپ، مأموریت سرپرستی کاکس در حوزه خلیج‌فارس و ایران(مهمّه رقابه کاکس فی دائره الخلیج الفارسی وإیران)، ترجمه: حسن زنکنه، طهران، به دید، الطبعه الأولی، 1380هـ ش.
10. لوتسکی ولادیمیر، تاریخ عرب در قرون جدید(تاریخ العرب فی العصر الحالی)، ترجمه: برویز بابایی، منشورات جابار، طهران، الطبعه الأولی،1349هـ ش.
11. مجتهدزاده، پیروز، کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلوتیک خلیج‌فارس(البلدان والثغور فی منطقه الخلیج الفارسی الجیوسیاسیه)، ترجمه وتنظیم: حمیدرضا ملک محمودی نوری، مکتب الدراسات السیاسیه والدولیه،1382 هـ ش.
12. مجموعه اسناد روابط خارجی ایران و بریتانیا1257ـ1224 (مجموعه وثائق العلاقات الأجنبیه الإیرانیه ـ البریطانیه)، بمحاوله: حسین احمدی، مرکز الاسناد والتاریخ الدبلوماسی، طهران،1379 هـ ش
13. وتسکی ولادیمیر، تاریخ عرب در قرون جدید، ترجمه پرویز بابایی، انتشارات چاپار، چاپ اول، طهران، 1349 هـ ش.
14.
15. وثوقی، محمدباقر، تاریخ خلیج‌ فارس وممالک همجوار ، سمت، طهران، الطبعه الأولی، 1384. هـ ش.
16. وثوقی، محمدباقر، تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج‌فارس (تاریخ جلاء الأقوام فی الخلیج الفارسی)، شیراز، موسوعه الفارس،1380 هـ ش.
17. هادی، حسن، دریانوردی ایرانیان (الملاحه والإبحار عند الإیرانیین)، ج2، منظمه ملاحه آریا الوطنیه، طهران،2535.
18. نشأت، صادق، تاریخ سیاسی خلیج‌فارس (التاریخ السیاسی للخلیج الفارسی)، شرکه کانون کتاب، 1353. هـ ش.
19. ویلسون، آرنولد، خلیج فارس(الخلیج الفارسی)، ترجمه: محمد سعیدی، علمی و فرهنگی، 1366
20. هاولی، دونالد، دریای پارس و سرزمینهای متصالح(البحر الفارسی والبلاد المتصالحه)، ترجمه: حسن زنکنه، منشورات همسایه، 1377هـ ش.
21. هنری ویلاک، اسناد رسمی در روابط سیاسی ایران و انگلیس و روس و عثمانی(الوثائق الرسمیه فی اعلاقه السیاسه لإیران وبریطانیا والروس والعثمانیه)، باهتمام: غلامحسین میرزا صالح، ج 1، نشر تاریخ ایران، چ 1، طهران، 1365. هـ ش.
22. هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتای دوره صفوی تا جنگ جهانی دوم(تاریخ العلاقات الدولیه فی إیران من بدایه العصر الصفوی إلی الحرب العالمیه الأولی)، ج، 1 طهران، امیرکبیر، 1355 هـ ش.
23. یاب، ملکم؛ بریتون کوبر، بوش، خلیج فارس در آستانه قرن بیستم(الخلیج الفارسی علی أعتاب القرن العشرین)، ترجمه: حسن زنکنه، طهران، به دید، 1380هـ ش.
24. یاحسینی، قاسم، میرمهنا بندر ریگی، انتشارات پروین، طهران، 1374 هـ ش..
25.
1. Alghasemi Sultan bin Mohammad, Trade And power STrugle In The Persian Gulf,(1620-1820),1987 .
2. Amirahmadi, Hooshang, Small Island,Big Policis. The Thanb’s and Abumusa in the Persian Gulf’st. Martins Press. New York,1996.
3. Atchinson,C,U. (comb),A Colletion of Treaties,Engagement and Sanads,Relating to India Neiboring Countries,Calcuta,1909,Vol. ,XXI.
4. Bartlett,H.Moyse,The pirate of Trucial Oman,londen,1966.
5. Bukingham,js. ,Travel in Ashuria,Media and Persia,London. 2nd. ed. 1830, Vol. II
6. Coupland,R. ,East Africa and its Invaders,from the earliest time to the death of Seyyed Said in 1856,Oxford,1961.
7. Factory Records ,Persia and The Persian gulf(F. R. P. P. G. ).
8. Graham,Geralds. ,Great Britain in the Indian Ocean,a Study of Maritime Enterpreise,1810-1850,Oxford,1996.
9. Horace Hayman wilson,The history of british India from 1805 to 1835,Routledge,Thoemmes Press,1858.
10. J G. Lorimer, Gazetteer of the Persian gulf, Oman and central Arabia ,Vol:1,Part IA Historical ,Calcutta, 1908-1915 ,Republished by grey International West Mead ,England, 1970.
11. Malcolm, Sir Johon ,Sketch of Persia,London,1845.
12. Michael Edvard,Asia in the European Age,1498-1955,londen,1961.
13. Milse, Countries and Tribes of the Persian Gulf, London, frankcass and co. ITD. Second edition,1966.
14. Patrik Cadell,History of the Bombay army,London,1938.
15. Kelly, Britain and the Persian gulf ,1795-1880,Oxford University press. 1968.
16. Saldanha,J. a: Precise of The Persian gulf, vol. IV, 1870-1904, Archive Edition,1986.
17. Selection from the Records of the Bombay Government,New Series (S. R. B. G). no,XXIV.