دراسه فی البنیه الشکلیه والدلالیه للزخارف الإیرانیه الزرادشتیه

نوع المستند : مقالات علمی پژوهشی

المؤلفون
1 فرع الفن الإسلامی، کلیه الفن والعماره، جامعه
2 فرع الفنّ والعماره، جامعه
المستخلص
تداول فی الفنون الزخرفیه الأثریه الإیرانیه، صنف من التطریز ما یسمّی بالتطریز الزرادشتیه؛ ویعنی به فنّ یضفی علی فساتین النساء رسوماً متناسقه ومتناغمه من الناحیه البصریه والجمالیه، لیطرح علی البال هذا التساؤل: ما هی البنی الشکلیه والدلالیه التی ابتنت علیها الرسوم الزرادشتیه المطرّزه علی فساتین النساء؛ والتی اعتبرت أبرز الأمارات الثقافیه فی آداب الستر آنذاک، وتکفّلت دوراً حاسماً وبارزاً فی حفظ هویه المرأه الزرادشتیه واستمرارها طول التاریخ الإیرانی الإسلامی؟ وعلی هذا الأساس، جاءت هذه المقاله بصدد فکّ الرمز عن شکل هذه الرسوم ودلالاتها؛ إذ یقدّم النظرُ فی هذا المجال، صوره أبین وأوضح من ممیزات هذه الرسوم الفنیه العامه، وستعتبر نتائج البحث، مرجعاً موثوقاً به فی فهم التطریزات الزخرفیه الإیرانیه الأخری، فی مجال تصمیم الأزیاء. تشیر النتائج بأنّ هذه الرسوم کانت مستمدّه من العناصر الطبیعیه والنباتیه والحیوانیه التی تحظی فی النظام العقیدی-الثقافی فی إیران القدیم بقیم ودلالات رمزیه کالخلود، البعث، النموّ، التبیین، النشاط، الحیویه، الحکمه، العلم والبرکه والخصوبه، وکانت النساءتزیّنّ مختلف أجزاء فساتینهنّ بها، حسب مدی قدسیتها ونظراً إلی إیمانهنّ بأنّها تجسّد رغباتهنّ وآمالهنّ وأمنیاتهنّ المثالیه فعلاً، فیطرّزنها برسوم یتّسع نطاقها لتتجاوز الرسوم الواقعیه إلی التجریدیه، کما یعملن بعضها بخیوط من الحریر حسب أسلوب التطریز؛ لیزدنها رونقاً وبهاءاً.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


منابع
1. آزادواری، منصوره. (1387). نقوش رودوزی‌های پوشاک زنان زرتشتی. فصلنامه‌ی موزه‌ها. ش 39. ص 54-59.
2. اسفندیاری، صبا. (1370). نگرشی بر روند سوزن‌دوزی‌های ایران، تهران: صبا.
3. اوشیدری، جهانگیر. (1394). دانشنامه‌ی مزدیسنا. (واژه‌نامه‌ی توضیحی آیین زرتشت). تهران: مرکز.
4. ایزدپرست، زیبا. (1385). گیاه لوتوس تا اسلیمی و ختایی. رهپویه هنر. ش 1. ص 58-61.
5. بلعمی، ابوعلی محمدبن محمدبن بلعمی. ( 1353). تاریخ بلعمی. ترجمه تاریخ طبری. تألیف ابوجعفر محمدبن جریر طبری. تصحیح محمدتقی بهار. کوشش محمدپروین گنابادی. تهران: زوار.
6. بهمنی، پردیس. (1389). سیر تحول و تطور نقش و نماد در هنرهای سنتی ایران. گردآورنده الیاس صفاریان. تهران: دانشگاه پیام نور(گروه هنر دانشکده هنر و رساله).
7. پورداود، ابراهیم. (1369). فرهنگ ایران باستان. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی (سروش).
8. خاموشی، زهرا. (1387). تحول کاربرد تزئین در سوزندوزی بلوچ و ترکمن به شیوه سنتی و مدرن. دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی. ش 9. ص 73-98.
9. دادگی، فرنبغ. (بندهش). (1390). گزارنده مهرداد بهار. تهران: طوس.
10. دلاواله. پیترو. (1370). سفرنامه‌ی پیترو دلاواله، ترجمه شجاع‌الدین شفا، تهران: علمی فرهنگی.
11. دلاور نقابی، وجیهه. شیخی، علیرضا. (1397). تحلیل پرده‌های سوزن دوزی خراسان در دوره‌ی معاصر از منظر انسان شناسی هنر. دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی. ش 31. ص 36-56.
12. دوبوکور، مونیک. (1391). رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستاری. تهران: مرکز.
13. دوست‌خواه، جلیل. (1375). اوستا کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی. ج 2. تهران: مروارید.
14. دهخدا، علی اکبر، (1330). فرهنگ لغات دهخدا. جلد 29. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15. دهخدا، علی اکبر، (1365). لغت نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16. ذباح، الهام. حاتم، غلامعلی. (1392). جستاری در مفاهیم نقوش سوزن دوزی ترکمانان گنبد کاووس. فصلنامه علمی_ پژوهشی نگره. ش 28. ص 69-77.
17. رضی، هاشم. (1381). آیین مهر، تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز، تهران: بهجت.
18. رمضانخانی، صدیقه. (1387). تاریخ و هنر نساجی در شهر یزد. (آرشیو پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد).
19. روح فر، زهره. (1380). نگاهی به پارچه بافی دوران اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
20. ستاری، جلال. (1375). پژوهشی در قصه اصحاب کهف. تهران: مرکز.
21. ضیمران، محمد. (1383). نشانه‌شناسی هنر. تهران: قصه.
22. طالب‌پور، فریده. جعفری‌راد، نجمه. (1397). بررسی نقوش و ریشه‌یابی آن‌ها در پته معاصر کرمان. ش 1. ص 89-100.
23. طالبی مقدم، الهه سادات. (1395). مروری بر سوزن دوزی‌های گنجینه‌ی آستان قدس رضوی. آستان هنر. ص 78-85.
24. عطارنیشابوری، فریدالدین. (1387). منطق الطیر. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
25. عقیقی‌حاتمی‌پور، میثم. (1395). پژوهشی بر هفت نشانه جانوری پر کاربرد در فرهنگ و هنر ایران باستان (بر اساس نظام سه جزئی نشانه‌ها در نظریه پیرس). اولین کنفرانس ملی نمادشناسی در هنر ایران با محوریت هنرهای بومی.
26. فیروزمندی شیره‌جینی، بهمن. وثوق بابائی، الهام. (1393). نمادشناسی نقوش جانوری در هنر ساسانی. مجله باستان‌شناسی تهران. ش 21. ص 93-108.
27. فیگوئروا، دن گارسیا دی سیلوا. (1363). سفرنامه‌ی دن گارسیا سیلوا فیگوئرا. ترجمه غلامرضا سمیعی. تهران: نو.
28. کلانتری سرچشمه، مسعود. (1393). آیکونوگرافی صور فلکی منطقه البروج. تهران. انتشارات فرارنگ.
29. کوپر، جی. سی. (1392). فرهنگ نماهای آیینی ( کهن نامه‌های زبان شناسی). ترجمه رقیه بهزادی. تهران: علمی.
30. گرترود، جابز. (1370). سمبل‌ها، کتاب اول جانوران، ترجمه محمدرضا بقاپور، تهران: نشر جهان نما.
31. گرین، میراندا جین. (1387). اسطوره‌های سلتی. ترجمه عباس مخبر. چاپ سوم. تهران: مرکز.
32. گیمن، دوشن. ( 1375). دین ایران باستان. ترجمه رویا منجم. تهران: فکر روز.
33. مزداپور، شیرین. مزداپور، کتایون. (1396). بازآرایی گل ونقش تلاشی برای بهره از سنت ایرانی کهنی در سوزن دوزی. تهران: فرهنگستان هنر.
34. موذن جامی، محمدمهدی. (1379)، آداب پهلوانی. تهران: قطره.
35. مهرداد، بهار. (1391). پژوهشی در اساطیر ایران (پاره نخست و پاره دویم). تهران: آگه.
36. مینایی امین اموال، صغری. (1393). پوشاک زنان شهری قاجار از دید سفرنامه نویسان. فصلنامه‌ی کاخ گلستان، ش 6. ص 28-31.
37. ناصری‌فرد، محمد. (1388). سنگ نگاره های ایران (نمادهای اندیشه نگار). چاپ اول. خمین: خمین.
38. نامجو، عباس. فروزانی، سید مهدی. (1392). مطالعه نمادشناسانه و تطبیقی عناصر نقوش منسوجات ساسانی و صفوی. فصلنامه هنر علم و فرهنگ. ش 1. ص 21-42.
39. نظری، امیر. زکریایی کرمانی، ایمان. سراوردی، مهرنوش. (1393). مطالعه‌ی تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزن دوزی بلوچ. دو فصلنامه‌ی علمی_ پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر. ش 8. ص 31-47.
40. نمیرانیان، پروا. (1391). پوشش زنان زرتشتی. ماهنامه‌ی دینی، اجتماعی، ادبی و علمی فروهر. ش 453. ص 8-12.
41. هیلنز، جان. (1393). شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ شانزدهم، تهران: چشمه.
42. Giara M & R. P, Karanjia & M. Stausberg, 2004, "Manekji on the Religious/Ritual Practices of the Iranian Zoroastrians: an English translation of a Passage from his Travel Report in Gujarati (1865)". Zoroastrian rituals in context. Ed. Michael Stausberg. Leiden, the Netherlands, pp. 481 – 516
43. www.vam.ac.uk. (2018). Zoroastrian clothing.
المجلد 28، العدد 2
نوفمبر 1442
الصفحة 47-70