قراءات فی مفهوم العماره الإسلامیه فی العصر الحدیث علی ضوء آراء المؤرخین والمستشرقین

نوع المستند : مقالات علمی پژوهشی

المؤلف
جامعه العلم و الفن، یزد
المستخلص
یُعد فنّ العماره الإسلامیه منذ زمن طویل ضمن الأجزاء الهامه للعماره فی تأریخ العماره العالمی، ورغم کثره البحوث والدراسات فی هذا الصدد إلا أنّ التساؤل حول ماهیه العماره الإسلامیه لایزال مطروحاً ویحتاج إلی إجابات. فما هی العماره الإسلامیه؟ وما هی المصطلحات الخاصه بهذه الأنواع من العمارات؟ وما هی رؤیه المستشرقین تجاه العماره الإسلامیه وکیف وظّفوا التعابیر والمصطلحات الخاصّه فی وصفها؟ یعود تأریخ الاهتمام بالفنّ والعماره الإسلامیه فی العالم إلی نحو نصف قرن من الزمن، ویمکن أن نقرن هذا الاهتمام ببدایات العنایه الّتی نلحظها عند الغرب بالنسبه إلی دراسه الشرق؛ فعندما بدأ الغربیون باستکشاف الشرق ومحاوله فهمه ومعرفته ظهر مصطلح "العماره الإسلامیه". إنّ المستشرقین والمنظرین الغربیین قد استخدموا تعابیر مختلفه جداً فی تعریفهم للعماره الإسلامیه. إنّ دراسه وجهات النظر المختلفه فی مجال العماره الإسلامیه تبیّن لنا بأنّ جمیع المفسرین والمنظرین لم یکونوا فی مکانه واحده من حیث استیعابهم لهذا المفهوم وعلمهم بالنسبه إلی مفهوم العماره الإسلامیه، فقد کانوا مختلفین فی تناولهم لمفهوم العماره الإسلامیه. إنّ الإقرار بوجود اتجاهین: التاریخی والمعرفی فیما یتعلق بقضیه العماره یکشف لنا هذا الاختلاف فی الفهم والإدراک للمفهوم والدلاله. فی کل من هذین الاتجاهین یتمّ دراسه موضوع العماره الإسلامیه شکلاً ومعنیً. إنّ الاتجاه التأریخی یتطرق فی المقام الأول للشکل ویحاول أن یقدّم تفسیرات ترکّز علی الإطار الشکلی والصوره للعماره الإسلامیه، لکن فی المقابل نجد أنّ الاتجاه المعرفی (الحکمی) یعرّف الفن والعماره الإسلامیه علی أساس أنها صوره تجسد الفکر والرؤی الإسلامیه الغنیه، بحیث یصبح هذا الفن لغه تنطق عن المعنی عبر الصور والأشکال التی یتم رسمها وإنشاءها. استندنا فی هذا البحث علی المنهج التفسیری – التأریخی فی تحلیل البیانات بینما اعتمدنا کذلک علی المنهج الوثائقی لجمع المعلومات والبیانات اللازمه فی سبیل إعاده قراءه مفهوم العماره الإسلامیه علی ضوء آراء المؤرخین والمستشرقین لکی نستطیع أن نستجلی رؤیه هؤلاء الباحثین الغربیین تجاه هذا الفنّ الإسلامی ونقدم فی الأخیر تفسیراً واضحاً وشفافاً من العماره الإسلامیه بناءً علی قراءات الغربیین وفهمهم.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1. بورکهارت، ابراهیم (تیتوس) (1365)، « هنر اسلامی، زبان و بیان»، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات سروش.
2. ایمانی، نادیه(1384)، «معماری اسلامی در نگاه معاصر»، تهران، مجله آبادی، شماره 48.
3. مهدوی‌نژاد، محمد‌جواد(1381)، «هنر اسلامی، در چالش مفاهیم معاصر و افق های جدید»، مجله هنرهای زیبا، شماره 12.
4. مهدوی‌نژاد، محمد‌جواد(1383)، «حکمت معماری اسلامی، جستجو در ژرف ساخت های معنوی معماری اسلامی ایران»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 19.
5. ایمانی، نادیه(1384)، «آیا معماری اسلامی می شود؟»، اولین و دومین هم اندیشی مباحث معماری ،موزه حمام علی قلی آقا.
6. فیروزان، مهدی(1380)، «راز و رمز هنر دینی»، مقاله «معنی رمزی صورت در معماری اسلامی»، خالد عزام، (مقالات ارائه شده در اولین کنفرانس بین المللی هنر دینی)، تهران، سروش، چاپ دوم.
7. بورکهارت، تیتوس(1381)، مقاله « سهم هنرهای زیبا در تعلیم مسلمانان »، ترجمه سید علاء الدین طباطبائی، فصلنامه فرهنگستان هنر، مجله خیال شماره 3.
8. متدین، حشمت الله(1386)، «چهار طاقی گنبد دار نقطه عطف معماری مساجد اسلامی»، مجله هنرهای زیبا، شماره 16.
9. حیدری، محمد مهدی(1387)، «جستاری در باب منار»، مجله هنرهای زیبا، شماره 34 .
10. داداشی، ایرج(1383)، «جستجوی مبانی فراتاریخی هنر اسلامی(2)»، فصلنامه فرهنگستان هنر، خیال، شماره 11
11. ذوالفقارزاده، حسن(1393)، «تحلیلی بر شیوه‌های نگرش به معماری اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره سوم.
12. مطیع، مهدی، منصوریان، مریم، سعدوندی، مهدی(1392)، «بازنمود مفاهیم و ساختار ادبی قرآن در معماری اسلامی»، دوفصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، سال سوم، شماره ششم.
13. گرابار، اولگ(1379)، « شکل گیری هنر اسلامی»، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
14. مددپور، محمد(1374)، « تجلیات حکمت در هنر اسلامی»، چاپ اول، تهران، امیرکبیر.
15. معماریان، غلامحسین(1384)، سیری در مبانی نظری معماری، چاپ دوم، تهران، سروش دانش.
16. ملازاده، کاظم(1390)، سابقه و نقش چهارطاق در معماری ایران، مجموعه مقالات «باستان شناسی ایران در دوره اسلامی»، به کوشش محمد ابراهیم زارعی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، صص885-868
17. محمدی، مریم، نیستانی، جواد، موسوی کوهپر، سیدمهدی، هژبری‌نوبری، علیرضا، (1390)، مطالعه گونه‌شناسی، عناصر و اجزای معماری ایران در دوره ساسانی، مجله نامه‌ی باستان‌شناسی، شماره 1.
18. ملکی، حسن، ملکی، یاسر(1389)، ایمان دینی در اندیشه شهید مطهری، مجله پژوهش و اندیشه.
19. نجفی، محمدجواد، محمدی، جواد(1391)، معناشناسی واژه «اسلام» در قرآن، با تاکید بر بررسی رابطه آن با پلورالیزم دینی، مجله الهیات تطبیقی، شماره هشتم.