الرمزیه فی شعر عاشوراء (دراسه مقارنه بین الشعر العربی والفارسی المعاصرین)

المؤلفون
1 استاذه مساعده بجامعه الإمام الخمینی الدولیة
2 استاذه مساعده بجامعه شهید بهشتی،
المستخلص
تعدّ الصوره الرمزیه فی الأدب أداه لإلقاء المعانی إلی المخاطب إضافه إلی أنّها تضفی علی الکلام جمالیه ملحوظة. وبما أنّ الرمز یتخذ دلالات متعدده فلا تبقی المفاهیم الرمزیه فی مستوی واحد؛ بل لها تأویلات متعدده یدلّ علیها السیاق. لقد رغب المعاصرون من الشعراء فیه استخدامها أکثر ممن سبقهم، بحیث ازدهر الرمز فی شعر عاشوراء المعاصر بعد إبتعاده عن الماضی ومواجهته للأوضاع الجدیده التی لم یعرفها من قبل؛ وبذلک تتبین ضروره دراسه الرمز ودلالاته المختلفه فی هذا الشعر الدینی دراسه دقیقة.
وبحثنا هذا یسعی إلی المقارنه بین الدلالات المتنوعه للرموز التی استخدمها الشعراء الفرس والعرب فی شعر عاشوراء والکشف عن الإفتراقات والإشتراکات بینهما، والتمایزات الخاصه للغتین والنزعات والإتجاهات القومیه فی استخدام هذه الرموز بأسلوب وصفی – تحلیلی. فاخترنا الأشعار البارزه لأکثر من أربعین شاعراً معاصراً من شعراء الشعبین وقمنا بتحلیل الرموز حسب معانیها ودلالاتها وذلک بعد استخراجها وتصنیفها بصوره إحصائیة.
و من النتایج التی وصلت إلیها المقاله أنّ شعر عاشوراء الفارسی أکثر مجالاً لأنواع الرمز من الطبیعی والتاریخی والدینی. کما أنّ الفرس تقدّموا علی العرب فی استخدام العناصر القومیة. کما تتوصل المقاله أیضاً إلی أنّ الزهور بأنواعها تعدّ من أهم العناصر المشترکه بین اللغتین؛ وأنّ النور والظلمه أکثر استخداماً بین الرموز الطبیعیه فی شعر عاشوراء الفارسی والعربی.

الكلمات الرئيسية


[1]    ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، (1408 ق)، لسان العرب، علی شیری (تعلیق)، ط1، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[2]    أحمد، محمدفتوح، (1984م)، الرمزو الرمزیه فی الشعر المعاصر، ط3، القاهرة، دارالمعارف.
[3]    إسرافیلی، حسین، (1386 ش)، ردپای صدا، ط1، طهران: کتاب نیستان.
[4]    الهی قمشه­ای، مهدی، (1380 ش)، نغمه حسینی، ط1، قم، پارسایان.
[5]    أمین پور، قیصر، (1380 ش)، آینه های ناگهان، ط3، طهران، نشر افق.
[6]    إنسانی، علی، (1386 ش)، چراغ صاعقه، علی موسوی گرمارودی (تقدیم) ط 5، طهران، جمهوری.
[7]    بحرالعلوم، مهدی، (1428 ق- 2007م)، بدائع الشعراء فی رثاء سیدالشهدا، ط1، بیروت، دارالزهراء.
[8]    البستانی، صبحی، (1986 م)، الصوره الشعریه فی الکتابه الفنیة، ط1، بیروت، دارالفکر اللبنانی.
[9]    بیابانکی، سعید، (1387 ش)، باغ دوردست، ط1، طهران، نشر تکا.
[10]         پورنامداریان، تقی، (1385 ش)، داستان پیامبران در کلّیات شمس، ط 3، طهران، پژوهشکده علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
[11]         ـــ، (1386 ش)، رمز وداستانهای رمزی در ادب فارسی، ط6، طهران، انتشارات علمی وفرهنگی.
[12]         جعفری، محمود، (1386 ش)، «مروری بر شعر عاشورایی»
(jafarimahmood.blogfa.com)
[13]         جمال الدین، مصطفی، (1415ق- 1995م)، دیوان، ط1، بیروت، دارالمؤرخ العربی.
[14]         جمیل،جواد، الحسین لغه ثانیة،  
http://www.iraqcenter.net/vb/11577.html
[15]         الجواهری، محمدمهدی، (1982م)، دیوان، ط3، بیروت، دارالعودة.
[16]         چایچیان، حبیب، (1373 ش)، ای اشک­ها بریزید ، ط15، طهران، انتشارات جاویدان.
[17]         الخاقانی، علی، (1408ق)، شعراء الغری النجفیات، ط2، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
[18]         دحبور، أحمد، (1983 م)، دیوان، بیروت، دارالعوده.
[19]         رسا، قاسم، (1340 ش)، دیوان، ط1، طهران، طبع بهمن.
[20]         ستاری، جلال، (1372ش)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، طهران، نشر مرکز.
[21]         ـــ، (1374ش)، اسطوره ورمز، ط 1، طهران، سروش،.
[22]         سلامه، بولس، (1961م)، عیدالغدیر، ط2، بیروت، دارالاندلس.
[23]         سنگری، محمدرضا، (1386 ش)، راز رشید، ط3، طهران، سوره مهر.
[24]   العسیلی، سعید، (1406 ق)، کربلاء، ط1، بیروت، دار الزهراء،.
[25]   صفارزاده، طاهره، (1384 ش)، دیدار صبح، ط 2، طهران، پارس کتاب.
[26]   فراهانی، ادیب الممالک، لا تا، دیوان، تصحیح وحید دستگردی، طهران:چاپخانه مروی.
[27]   الفرطوسی، عبدالمنعم، (1978 م)، ملحمه اهل البیت( جلد3)، ط1، بیروت، دارالزهراء.
[28]   قزوه، علی رضا، (1) (1386 ش)، من می گویم شما بگریید، ط 7، انتشارات سوره مهر.
[29]   ـــ(2) (1386 ش)، باکاروان نیزه، ط 5، طهران، سوره مهر.
[30]   مجاهدی، محمدعلی، (1379 ش)، شکوه شعر عاشورا، ط 1، قم، مرکز تحقیقات اسلامی.
[31]   ـــ، (1376ش)، بال سرخ قنوت، ط1، طهران، انتشارات سوره.
[32]   مجیب مصری، حسین، (1421ق)، کربلاء بین الشعراء الشعوب الإسلامیة، ط1، القاهرة، الدار الثقافیه للنشر.
[33]   محمد زاده، مرضیه، (1386 ش)، دانشنامه شعر عاشورایی، ط2، طهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
[34]   مردانی، نصرالله، (1374 ش)، سمند صاعقه، ط 1، طهران، حوزه هنری تبلیغات اسلامی.
[35]   ـــ، (1377 ش)، شعر اربعین، ط 1، طهران، نشر شاهد.
[36]   ناظرزاده کرمانی، أحمد، (1369 ش)، دیوان، ط 1، انتشارات دانشگاه طهران.
[37]      نورالدین، حسن، (1408ق)، عاشورا فی الأدب العاملی المعاصر، ط1، بیروت، الدارالإسلامیة.
[38]    الهاشمی، سید محمد جمال، (1406ق- 1985م)، مع النبی وآله (جزءاول)، ط1، سبهر.
[39]    هال، جیمز، (1387 ش): فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق وغرب، رقیه بهزادی (مترجم)، ط 3، طهران، فرهنگ معاصر.
[40]    الیافی، نعیم، (2008 م)، تطور الصوره الفنیه فی الشعر العربی الحدیث، محمد طحان (تقدیم)، دمشق، صفحات للدراسه والنشر.
[41]    یاحقّی، محمد جعفر، (1386ش)، فرهنگ اساطیرو داستان واره ها درادبیات فارسی، ط 1، طهران، فرهنگ معاصر.
[42]    یزدی، ریاضی، (1371 ش)، دیوان، حسین آهی(مصحح)، طهران، جمهوری- اسدی.
 
المقالات
[43]    آئینه وند، صادق؛ حسن، نصرالله، (2006 م)، «دراسه مقارنه فی أساطیر الخصب: سیاوش وأدونیس نموذجاً»، مجله العلوم الانسانیه الدولیة، السنه 13، العدد 2، الصفحه 1-9 (9).
[44]    روشنفکر، کبری؛ مرتضی، زارع، حسینعلی، قبادی، (1390 ش)، «گستره عناصر نماد واسطوره در اشعار سمیح القاسم وحسن حسینی»، فصلنامه پژوهش های زبان وادبیات تطبیقی، د-2، ش -2.

 
المجلد 19، العدد 3
سبتمبر 1433
الصفحة 113-132