Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

---

صنفت نظریه التطوّر والتغیّر الاجتماعی لدی ابن خلدون عاده علی هامش النظریات الدورانیه أو الدوریه التی تؤمن بمراحل ظهور الحضارات ونموّها وتسامیها وانحطاطها وزوالها فی النهایه. ولکن ما یبدو من خلال التعمّق والتأمّل فی نصّ مقدّمه ابن خلدون، أن هناک طریقین مختلفین ومترابطین فی الوقت نفسه وهما "التکامل الحضاری" و"التغییرات الدوریه للحکومه"، حیث یؤمن ابن خلدون من خلال تجنّب اعتبار فکره مطلقاً بالتکامل المتعدّد الخطوط أو المتذبذب لمسار الحضاره من جهه، والتغییر الدورانی أو الانحطاطی للحکومات فی النطاق الحضاری العربی - الإسلامی فی عصره من جهه أخری. ویمکن الاستدلال بأن التغییرات الدورانیه للحکومات تتحرّک وتنشط فی داخل التغییرات التکاملیه للحضاره، وأن تکامل الحضاره سوف یتخذ شکلاً متذبذباً بسبب استناد تطوّراته إلی اقتدار الحکومات. إن ترکیز ابن خلدون علی موضوع "انحطاط دول" هذا النطاق الحضاری، یمکن أن یعتبر منطلقاً مستقلاً لدراسه البلدان المسلمه والعالم الثالث من وجهه نظر علم الاجتماع، حیث یمکن أن یکون باعثاً علی تأمل علماء الاجتماع فی هذه البلدان فی قضایا اجتماعیه مثل الفساد الإداری والانحطاط وعدم الاستقرار السیاسی فی هذه البلدان فی العصر الراهن من دون التقلید والتبعیه التامّه للإطارات النظریه الاجتماعیه الغربیه. وعلی هذا الأساس أیضاً، فإنّ القضیه الاجتماعیه فی البلدان المسلمه والنامیه المعاصره هی نفس قضیه عصر ابن خلدون وفی الوقت نفسه، فإنها خضعت للدراسه من وجهه نظر ابن خلدون باعتباره مفکّراً مسلماً وعارفاً بالقضایا الخاصه بالمجتمعات المسلمه والعربیه. وبعباره أخری، فإن أمراً خاصاً (فساد الدوله) تتم دراسته من ظاهره عامه (التغییر الاجتماعی) بنظره مستقله (نظریه انحطاط الدوله لدی ابن خلدون).

واژه‌های کلیدی: ابن خلدون، التغییر الاجتماعی، التکامل الحضاری، التغییر الدوری، الانحطاط

متن کامل [PDF 863 kb]   (8479 دریافت)    

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

---