1 2383-4269 Tarbiat Modares University 3670 ویژگیهای تاریخ نگاری دورۀ سلجوقیان آئینه‌وند صادق b گلیجانی مقدم ندا c b دانشگاه تربیت مدرس c دانشگاه الزهراء«س» 1 7 0 14 4 1 21 01 01 2008 01 01 1970 تاریخ نگاری در دورۀ حکومت سلجوقیان در دوره‌های زمانی متفاوت و حکومتهای پراکنده و متعدد این سلسله به شیوۀ نوینی رقم خورد. شیوۀ حکومتی و نگاه برگرفته از فرهنگ قومی این سلسله در کنار افول قدرت خلفای عباسی، پذیرش فرهنگ ملت مغلوب، احیای زبان فارسی، پراکندگی سلسلۀ سلجوقی در نقاط مختلف و مواردی دیگر ویژگی هایی برای کتاب های نوشته شده در این دوران مانند رونق فارسی نویسی، اهتمام به تواریخ محلی، غلبۀ کتب ادبی و جز آن به وجود آورد که در این مقاله به بررسی این موارد پرداخته شده است.
12174 علل و پیامدهای انتقال خلافت از مدینه به کوفه بیات علی d d دانشگاه تهران 1 7 0 14 4 23 39 01 12 2001 01 01 1970 انتقال مرکز خلافت از مدینه به کوفه، از رویدادهای مهم و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام و تشیّع است. با این انتقال که بنا به دلایل جغرافیایی، سوق الجیشی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی صورت گرفت مرکز ثقل سیاسی جهان اسلام برای همیشه از حجاز به مرکزیّت مدینه به خارج آن در کوفه و بعد دمشق، بغداد و... منتقل شد. علاوه بر این، کوفه پایگاه استقرار تشیّع و گسترش آن در جهان اسلام، خصوصا در ایران گردید. در این مقاله علل و پیامدهای این انتقال مورد بررسی قرار می گیرد. 8826 مقایسه مطالعات تطبیقی مناسبات جریانهای سیاسی- اعتقادی حاکم با شیعیان قرن سوم هجری چلونگر محمد علی e منتظر القائم اصغر f علاّمه سید میر حسین g e دانشگاه اصفهان f دانشگاه اصفهان g دانشگاه اصفهان 1 7 0 14 4 41 52 01 12 2001 01 01 1970 رویکرد رفتار عباسیان و اهل فرق با شیعه در طول قرن سوم هجری دارای فراز و فرود مبتنی بر مصلحت و منفعتِ متکی بر شرایط حوادث تاریخی است، اما سوگیری شیعیان نه متکی بر ابزارهای سیاسی ترفیع دهنده بلکه ملهم از مکتب امامت می‏باشد. در اواسط قرن سوم، شاهد مقابله با تجدید حیات اجتماعی – اقتصادی شیعیان و ضابطه خیر نمودن ساختار حکومت عباسی با توسعه حدیث‌گرایی سنی، و در اوائل و به ویژه در اواخر قرن، ناظر نوعی مماشات بین دولت و شخصیتهای مؤثر شیعی پیرو اصالت عقل می‌باشیم. بعد از تفکر معتزلی مأمون، متکی بر عنصر مشروعیت آور، در زمان معتصم و واثق، خط مشی حکومت ایجاد اتحاد با سرمایه‌داران ابنا که مسبوق به ربایش موقعیتهای اقتصادی و معافیت‌های مالیاتی بودند ، با معتزله به طور مثلثی می‌باشد. در نیمه دوم قرن سوم، رقابت ارتش و خلافت در قالب کنترل دارائی دولت بر محور قدرت رقابت فرقه‌ای، و همبستگی بین جامعه شیعیان بغداد و ری و همزمان از دست رفتن کنترل تدریجی مستقیم دولت و اتکا بر درآمد سواد، نهایتاً آسیب‌پذیری خلافت و مهاجرت علمی به شرق را به بار ‌آورد. در این زمان کمینه مستمر با آرمان شیعه و نفوذ مدیریتی بنو فرات و بنو نوبخت به همراه مجاهدت علمی و عملی عاملین مکتب شاخص می باشد. نظریه آندره‌نیومن، دیوید وینزو الکساندر پاپویچ در این حوادث محل تأمل و بررسی است. 6925 دلالتــهای اصطلاح قـــرآن کــــریم از دیدگاه متقدمین و متأخرین الحسینی محمد علی h h دانشگاه تربیت معلم 1 7 0 14 4 53 61 01 07 2024 01 01 1970 در این مقاله مختصر سعی شده که به دلالتهای اصطلاح اعجاز قرآن کریم در مسیرتاریخ تطور این دلالتها در مؤلفات قدما و معاصرین پرداخته شود. با مطالعه و تحقیق در کتب زبان و ادبیات عرب و کتابهای زبان‌شناسی معاصر خصوصاً در موضوعات علوم قرآنی، دلالتهای واژه‌های مشابه آن مثل (آیه)، (برهان) و (سلطان) بررسی می‌شود. همچنین بدو اصطلاح (اعجاز) و (معجزه) - که از قرن چهارم هجری تا امروز به عنوان اصطلاحاتی مشهور می‌باشند- و نیز به وجوه اعجاز القرآن (نظم القرآن)، (معانی القرآن)، (مجاز القرآن)، (مشکل القرآن) و (تأویل القرآن) و ... پرداخته شده است. پژوهشگران نیز تمام این دلالتها را در اصطلاح اعجاز القرآن به کار می‌گیرند. 8911 نظام مالی دولت در سرزمینهای خلافت شرقی تا نیمه قرن دوم هجری سپهرى محمد i i دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی 1 7 0 14 4 63 81 01 01 1970 01 01 1970 هرچند اسلام تعالیم و احکام جامعی در حوزه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی برای ساماندهی زندگی بشر و نیل به اهداف متعالی خلقت و تأمین سعادت دنیا وآخرت انسان وضع کرده است اما سرزمینهایی که مسلمانان در خارج از شبه جزیره عربستان گشودند از هرجهت همگون نبود بلکه در حوزه های گوناگون باهم تفاوتهایی داشت.از جمله می توان به نهادهای تمدنی و مقررات مالی اشاره کرد که فی المثل در ایران ومصر وشام به عنوان بخشهای مهمی از سرزمینهای مفتوحه، نظامهای متفاوتی برقرار بود. مسلمانان ضمن اجرای احکام کلی اسلام در حوزه های اداری و مالی، نه تنها نظامهای حاکم در سرزمینهای جدید را بکلی لغو نکردند بلکه مصلحت حکومت خود را در آن دیدند که مقررات بومی و سرزمینی را در جهت پیشبرد اهداف و مقاصد خویش به خدمت گیرند. حکمرانان مسلمان در سرزمین ایران به لحاظ سابقه تمدنی با نظام بالنسبه جامعی در امور مالی واقتصادی مواجه شدند که از پیچیدگیهای خاص برخوردار بود. تغییر نظام مالیاتی ایران لااقل در کوتاه مدت به سود آنان نبود. از این رو علاوه بر اجرای احکام ثابت و مقررات کلی مالی، نظام مالیاتی ساسانی را بخصوص در دو بخش حفظ واز آن تأثیر آشکار پذیرفتند: 1. نظام دیوانی ومستوفیگری حقوق دولتی 2. مالیات بر اراضی بخصوص خراج اعم از میزان،چگونگی و زمان اخذ. این مقاله به بررسی نظام مالی دولت خلفا در سرزمینهای شرقی و میزان تأثیرپذیری آن از نظام مالیاتی و دیوانی ساسانی و نقش ایرانیان در اداره سازمان مالی مسلمانان بحث می کند. خواهیم دید که لااقل تا اواخر قرن نخست هجری، نه تنها کارگزاران مالی ایرانی عهده دار اخذ حقوق دولتی وتنظیم دیوانهای مالی بوده‌اند بلکه این مهم را تا اواخر این قرن به زبان فارسی ثبت و ضبط می کردند و در نهایت خود پیشنهاد ترجمه دیوانها به زبان عربی را به دستگاه خلافت ارایه و پس از تصویب، آن را به نیکی به سامان رساندند. 7691 نــــــور در معــــارف قــــــرآنی سیدی سید حسین j حصاوی محمد جواد k j دانشگاه مشهد k دانشگاه مشهد 1 7 0 14 4 83 99 01 07 2017 01 01 1970 واژه نور در قرآن و معارف دین مثل دعاها، زیارت نامه‌ها و روایت فراوان به کار رفته است. کاربرد فراوان این واژه مایع جلب نظر مفسّران گشته است و هرکس بسته به نگاه فلسفی خود به آن پرداخته است. قرائتهای مختلفی از مفهوم و مصداق این واژه شده است. مقاله حاضر به بررسی جنبه‌های دلالی این واژه و رویکردهای متفاوت مفسّران پرداخته است. 8175 ابونواس و نظریه کفر درباره ایشان عجرش خیریه l l دانشگاه شهید چمران 1 7 0 14 4 101 116 01 08 2015 01 01 1970 عصر عباسی اول عصر گرایشهای مختلف سیاسی و اجتماعی و دینی بود و طبیعتاً شعرای این دوره دارای گرایشهای متضاد خواهند بود از جمله شاعر نوگرای این دوره ابونواس که در کتابهای تاریخی از طرفی او را متهم به کفر و از طرفی دیگر او را در زمره علمای علم کلام می دانند و هنگامی که اشعار او را بررسی می‌کنیم. ابیاتی را مشاهده کنیم که نشانگر ایمان و اعتقاد او به خداوند و اصول دین و مذهب می‌باشد از جمله اشعار او در باب فریضه حج و نیز اشعارش درباره توبه و آمرزش گناهان. حال سؤال اینجاست کسی که کافر است چگونه خواهان بخشش گناهان و پذیرش توبه از طرف خداوند است و سخن از خداوند در اشعارش جایی نخواهد داشت و نیز نویسنده کتاب تأسیس الشیعه او را در زمره کسانی قرار داده که نسبت به اهل بیت علیهم السلام ارادت داشته و اشعاری در مدح امام رضا(ع) و امام موسی کاظم(ع) سروده است و این نوشته به این مقوله پرداخته و تا حدودی این حقیقت را روش ساخته که زندقه مطرح شده در کتابها، زندقه اجتماعی است که سراسر جامعه را فرا گرفته بود نه زندقه دینی که مساوی کفر باشد. 6956 قرآن و مردم سالاری دینی در عصر غیبت قاضی زاده کاظم m m دانشگاه تربیت مدرس 1 7 0 14 4 117 132 01 09 2015 01 01 1970 یکی از مباحث مهم در اندیشه مسلمین به ویژه شیعه نظریۀ نظام سیاسی مطلوب اسلام در عصر حاضر است. پس از پیروزی انقلاب عناوینی چون جمهوری اسلامی، حکومت الهی – مردمی، دموکراسی دینی و اخیراً تعبیر مردم سالاری دینی مورد عنایت نظریه پردازان و مسؤولان اسلامی قرار گرفته است. در این مقاله در طرح چند بحث مقدماتی، اولاً مفهومی روشن از مردم سالاری دینی ارائه گردیده و سپس به دیدگاههای اندیشوران معاصر شیعه در این زمینه اشاره شده است. رأی ده نفر از افرادی که به جهت مکانت علمی یا موقعیت سیاسی قابل توجه است در این بخش بررسی می‌شود. به طور کلی آیات شورا، آیات مربوط به خلافت انسان در زمین، آیۀ وفای به عهد، آیات دال بر توجه به خطابات تکالیف عمومی به مردم به عنوان چهار دلیل قرآنی بحث مورد توجه قرارگرفته است.