Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
صابئین مندائی در تاریخ، از فلسطین تا ایران
1
16
FA
بهادر
قیم
مدیر گروه و عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز
صابئین مندائی با پیشینۀ تاریخی عمیق، از گروه های شناخته شده در فرهنگ و تمدن اسلامی بودند. قرآن، صابئین مندائی را در ردیف اهل کتاب قرار داده است. حوادث تاریخی مرتبط با حیات دینی و اجتماعی صابئین در سرزمین فلسطین که در سنت شفاهی و متون مقدس صابئین مندائی ذکر آن آمده، می نماید که سرزمین فلسطین خاستگاه اولیه صابئین بود.
مهاجرت صابئین به سوی بین النهرین تابعی از عوامل بیرونی – تهاجم قوای خارجی – و عوامل درونی – درگیری با یهود – بوده است. تسامح دینی حکومتهای هخامنشی و اشکانی، در استمرار حیات دینی صابئین دربین النهرین به عنوان جزیی از قلمرو امپراطوری هخامنشی تا ساسانی، مؤثر بوده و مهاجرت آنها را به سوی مناطق جنوب غربی ایران – خوزستان – تسهیل نمود. صابئین از ابتدای ورود به قلمرو جغرافیایی ایران در خوزستان تاکنون، حیات دینی و اجتماعی پرفراز و نشیب ، توأم با عسر و یسر سپری کردند. اما در سال های اخیر با اعلام اهل کتاب بودن این گروه دینی توسط حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله)، فصل جدیدی از حضور تاریخی صابئین در ایران گشوده شد و باعث گردید تا حیات دینی و اجتماعی این گروه در فرآیندی آرام سیر نماید . این یافته نگاری با رویکردی صرفاً تاریخی و با بررسی منابع تاریخی و جرح و تعدیل آنها، سعی دارد تصویر واضحی از صابئی گری و بازشناسی مندائی ها از ستاره پرستان، ارائه دهد.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
نقش امارت اردلان در نبرد صفوی- عثمانی
17
29
FA
سید احمد رضا
خضری
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
یکی از ویژگی های سده های دهم ویازدهم هجری، نبرد صفوی- عثمانی بود. از جمله دلایل این نبرد، تلاش هر یک از این دو دولت برای تسلط بر امارت های کردی، بویژه امارت اردلان بود که بر قلمروی وسیع وقلعه هایی استراتیژیک حکومت می کرد ودارای نیروی نظامی نیرومندی بود.
این پژوهش با تکیه بر روش تاریخی در پی آن است تا اهمیت این امارت، تأثیر آن بر نبرد صفوی- عثمانی، موضع گیری آن درقبال این نبرد در مراحل مختلف وسیاست هریک از آنها در قبال این امارت؛ به ویژه سیاست دولت صفوی که سرانجام توانست آن را مطیع خود سازد، نشان دهد. همچنین تأثیر این نبرد برآن امارت را که از نتایج آن از دست رفتن بخش بزرگی از قلمرو آن وتبعیت از صفویه بود، بیان کند. ازجمله عوامل مؤثر بر پذیرش این تبعیت می توان از سیاست های ستم گرانه ی دولت عثمانی، طمع ورزی های آن برای تسلط بر شهرزور، در پیش گرفتن سیاست های معتدلانه تری توسط دولت صفوی وظهور دولت مرکزی نیرومندی در ایران، نام برد.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
شاخص های پایداری در شعرِ قیصر امین پور و عزالدین المناصره (بررسی مقایسه ای)
31
49
FA
رضا
کیانی
دانشگاه رازی کرمانشاه.
مردم ایران و فلسطین در تاریخِ معاصرِ خود شاهدِ تجاوزهایی مغرضانه، از جانبِ نظامِ بعثِ عراق و رژیمِ صهیونیستی بوده اند. تجاوز به ایران آبستنِ جنگی تحمیلی بوده که هشت سال به طول انجامید در حالی که تجاوز به فلسطین، به انتفاضه ای منجر شده که از آغازِ اشغالگری اسرائیل تاکنون ادامه داشته است. این دو جنگ از واقعیت های تلخ و تجاوزهای انسانی فراوانی، پرده برداشته اند که در این راستا، مقاله ی حاضر در صدد است که به شعرِ مقاومتی که در ادبیاتِ دو کشور در طولِ جنگ شکل گرفته است، با تکیه بر اشعارِ قیصر امین پور و عزالدین المناصره، و به روشِ تحلیلی – توصیفی، به بررسی مقایسه گونه ای بینِ شعرِ دو کشور بپردازد.
از نتایجِ به دست آمده از این مقاله نیز سطحِ تعلقِ متون به یکدیگر را مشاهده می نماییم، چرا که مضامینِ مشترکی که در شعرِ امین پور و المناصره وجود دارد از احساسِ مشترکِ آن دو در قبالِ تجاوزگری دشمنان و آثار و تبعاتِ آن، همچون قتل و کشتار، نشأت می گیرد. بدین سبب مقاومت و پایداری با تمام ویژگی ها و شاخص ها بر احساس و اشعارِ آن دو اثر نهاده است.
سؤالی که در اینجا مطرح می شود و ما در پی پاسخ به آنیم، این است که: مهمترین مضامینِ مشترکی که ما را بر آن داشته که به مقایسه ی این دو شاعر بپردایم چیست؟
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
بررسی تطبیقی پیشگامان داستان نویسی ایران و سوریه
51
66
FA
Shokooh alsadadt
Hosseini
shahid beheshti university
دهه های سوم و چهارم قرن بیستم، به ترتیب آغاز پیدایش رسمی داستان کوتاه در ایران و سوریه به شمار می آید، زمانی که پیشگامان اندیشه های نوگرایانه، استفاده از این نوع ادبی را برای ایجاد تحولی ادبی در جامعۀ آن روزگار ضروری دانستند. در این میان، نقش داستان نویسان دو کشور که با استفاده از تکنیک های جدید غربی و خلق داستان هایی برخاسته از متن جامعه توانستند با همتایان غربی خود رقابت کنند، قابل توجه و بررسی است.
نوشتار حاضر با استفاده از مدرسۀ تطبیقی آمریکایی، که مبتنی بر وحدت افکار بشری است، بدون آنکه روابط تاریخی یا زیرساخت های اجتماعی (برخلاف مکاتب تطبیقى فرانسوی و مارکسیستی) را در نظر گیرد، شباهت ها و تفاوت های داستان های پیشگامان داستان نویسی ایران و سوریه را در دهه های آغازین ظهور آن بررسی مى کند.
آغازگران این حرکت در دو کشور، دو قلۀ داستان نویسی و سپس دو نماینده داستان نویسی زنان، نویسندگان مورد بررسی در مقالۀ حاضر هستند.
بررسی تاریخ داستان نویسی در دو کشور نشان می دهد داستان کوتاه ایران، هم به لحاظ زمانی و هم از جنبۀ انگیزشی، آهنگی سریع تر از سوریه داشته است و به همین ترتیب، بسیار زودتر توانسته است شاهد هور نویسندگانی برجسته در این جنس ادبی باشد. این در حالی است که صداهای زنانه در سوریه بیشتر و بلندتر به گوش می رسد.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
أبوحیان توحیدی میان رویکرد عقلانی وگرایش صوفیانه
67
81
FA
ابوحیان توحیدی را همگان به عنوان ادیب و فیلسوفی می شناسند که به زیبایی وبا دقت فراوان دیدگاه ها، رویکردها وحلقات فلسفی قرن چهارم را - عمدتاً در عراق عرب وعجم- روایت کرده است. آثار برجسته وی از قبیل الامتاع والمؤانسه والمقابسات به خوبی گویای قوت فلسفی وابداع ادبی اوست. از أبوحیان توحیدی چهره دیگری نیز به تصویر کشیده شده است که نشانگر تمایلات ونگرش های صوفیانه است. مهم ترین کتابی که این تصویر را ارائه می کند الإشارات الالهیه است که نثری بلند ومضامینی عارفانه وعاشقانه دارد. برخی در انتساب این کتاب به وی تردید کرده اند اما اغلب برآنند که این اثر تراویده ذهن وجان وقلم توحیدی است. آنانی که وی را دارای گرایش های صوفیانه دانسته اند احیاناً خواسته اند زندگی وی را دارای دو مرحله عقلی وعرفانی معرفی کنند، حال آنکه به نظر نگارنده، توحیدی هم در آثار فلسفی اش نگاهی قهر آمیز به عرفان وتصوف ندارد وهم در آثار عرفانی اش در ستیز با عقل وعقل گرایی نیست.
در این مقاله، با رویکرد وصفی و تاریخی ضمن بیان شواهد انتساب این کتاب به توحیدی، مضامین ورهیافت های عرفانی آن مورد بررسی قرار گرفته ونشان داده شده است که همان أبوحیان عقل گرا وانسان گرا با حفظ همان هویت، در کتاب الإشارات در قالب أبوحیان معناگرا وخداجو تبلور یافته است.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
بررسی رویکرد شیوخ صفوی نسبت به تحولات درونی طریقت اردبیل تا اعلام تشییع شاه اسماعیل
83
97
FA
جستار حاضر در پی یافتن مؤلفه های مؤثر در رفتار و باور تاریخی –سیاسی شیوخ اردبیل پیش از شکل گیری صفویه و میزان تاثیرپذیری از جنبش های هم رفت تاریخی آن است. در میانه ی قرن هفتم، شاهد رویش و زایش دینی در طریقت صفوی، ناشی از حدوث خلأ سیاسی، اعتقادی به دنبال هجوم مغول از یک طرف و زوال ساختار خلافت از طرف دیگر می باشیم. بین قرن هفتم تا دهم هجری، بهره برداری سه سویه از خویشاوندی سببی با آق قویونلوها و مؤلفه غزا در بستر سیاسی وبسامد سازی غلّو در بستر مذهبی، پیروزی شیوخ طریقت اردبیل را به ارمغان می آورد.
هجوم مغول، در جنبه اثباتی به فزونی یافتن گرایش به تصوف به عنوان گرانیگاه معنوی توده های عامه مردم کمک کرد و امکان خیزش، جهت تشکیل دولت سیاسی صفوی در قرن دهم را فراهم ساخت. در عین حال، معطوف سازی طریقت به تصاحب قدرت سیاسی، باگردش درونی در طریقت صفوی و گرایش به غلّو و حفظ وحدت رویه با دیگر خیزش های صوفیانه قرن هشتم و نهم به نحو کارآمدی صورت می گیرد.
پژوهش حاضر به روش تاریخی و وصفی و ضمن مطالعه کتابخانه ای می کوشد پاسخی برای این سوال بیابد که اندیشه ی دینی در طریقت صوفیانه اردبیل قبل از تشکیل دولت صفوی چگونه بوده ورویکرد شیوخ صفوی به اندیشه ی عالیانه، تحت تاثیر جه عواملی صورت گرفته است.
نتایج گویای آن است که هرچند بعد از تهاجم مغول وقوت گرفتن پایگاه تصوف، طریقت های صوفیانه وغالیانه دچار چرخش درونی شدند: اما نکته این است که صفویان، برجسته ترین عامل جنبش های صوفیانه این دوران بودند که موفق به تشکیل دولتی فراگیر گشتند.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
نقد روایت بخاری ومحمد بن اسحاق
درباره صلح حدیبیة
99
117
FA
مورد بررسی وپژوهش، روایتی است که زهری از عروه بن الزبیر واو از مروان بن الحکم والمسور بن مخرمه در صلح حدیبیه- که بخاری در صحیح وابن اسحاق در سیره با تهذیب ابن هشام ذکر کرده نقل کرده است. روایت تفصیل وقائع صلح حدیبیه از بیرون آمدن پیامبر اکرم (ص) از مدینه منوره تا برگشت ایشان را شامل شده است، وبررسی از دو جهت و با تأکید بر روش تاریخی و توصیفی می باشد.
جهت اول از جانب سند، که نتیجه آن عدم صلاحیت راویان نخستن این روایت برای اعماد ووثوق اضافه بر مرسل بودن، ودر ضمن به نقد کوشش ابن حجر برای دفاع وتصحیح روایت نیز پرداخته شده است، شخصیت مروان اموی والمسور بن مخرمه وعروه وزهری بررسی نیز گردید.
جهت دوم از جانب متن ومحتوا, که مواردی منحصر به این روایت یافت شده است واضافه بر غرابت ومشکوک بودن این موارد با درون مایه ومشی سیره ی پیامبر وشخصیت ایشان که در قرآن مبین آمده است تطابق ندارد واین موارد از طریق وسند دیگری در منابع یافت نشده است، علاوه بر آن، روایت مهم ترین واقعه بعد از صلح یعنی بیعت الرضوان راحذف وترک نموده است.
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
19
2
0
3
1
دختر مصری در رمان “الباب المفتوح”
(با تأکید بر ساختار داستانی)
119
139
FA
حنان
طاحون
رمان «الباب المفتوح» (درگشوده) نوشته ی دکتر لطیفه الزیات که یکی از صد رمان برتر عربی به شمار میرود، به مسائل مهمی در حوزه ی مطالعات زنان می پردازد. از جمله ی این مسائل، رابطه ی بحث برانگیز آزادی دختر از یک طرف و آزادی میهن از سوی دیگر است. نویسنده نتیجه می گیرد که دختر، خود و آزادی خویش را نمی یابد مگر این که در ابتدا آن را در کلیتی بزرگتر و مهمتر که در رمان مورد بررسی، مبارزه برای رهایی و آزادی میهن از استعمار است بیابد.
لیلی شخصیت اصلی رمان، دختری دانشگاهی است که به رهایی از اسارت سنتها و اصول متعارف و پوسیده ی جامعه دعوت میکند. او نمونه ای از دختران مصری است که در جامعه ای مردسالار زندگی میکند که به زن با نگاهی تحقیرآمیز مینگرد و تلاش در سرکوب آرزوها و بلندپروازی هایش دارد و با وجود این، لیلی، به خاطر اراده ای قوی در دفاع از حقوقش، الگوی دختران دیگر می گردد.
در پایان رمان، لیلی موفق می شود هم در سطح شخصی کسی را که به او دل داده، به عنوان شریک زندگی انتخاب کند و هم در سطح عمومی در دور راندن استعمارگران و آزاد کردن میهنش شرکت نماید.
این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و در پرتو نقد اجتماعی، سیمای دختر مصری در «الباب المفتوح» از لطیفه الزیات بررسی می کند و هدف از این بررسی آگاهی از نقش مهم زن – در تاریخ معاصر مصر به ویژه استقلال میهن و ساخت آینده ای بهتر و همگام با مرد است.