per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
1
14
article
بررسی و نقد مبانی روش شناختی سلفیه در الهیات
علی الله بداشتی
1
دانشگاه قم
یکی از نحله های فکری معاصر سلفیه هستند که روش خاصی در الهیات برگزیده اند. نگارنده در این مقاله با بررسی منابع معتبر سلفی ها اصول روش شناختی آنان را در الهیات مانند ظاهر گروی در قرآن، ظاهر گروی در سنت پیامبر (ص) و پیروی منقادانه از آرای عالمان درگذشته اسلام به ویژه صحابه، تابعان و تابعانِ تابعان و تقدیم نقل بر عقل را تبیین و آنها را با معیار های معتبر اسلامی نقد کرده و آشکار نموده است که با اصول روش شناختی سلفیه برخی از مسائل مهم الهیات مانند توحید ذاتی و صفاتی نقض می شود.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-6395-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
15
28
article
خطبه لُمَّه؛ سند و جایگاه آن نزد شیعیان
محسن الویری
1
قم
خطبه فدکیه یا خطبه لمَّه در واکنش به تصمیم خلیفه اول در باره فدک، از سوی حضرت زهراء سلام الله علیها ایراد شده است؛ اما همواره دلالتی فراتر از درخواست بازپس گیری فدک داشته است. فدک که به دلیل گونه خاص فتح، به ملکیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و سپس با بخشش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به ملکیت حضرت زهراء سلامالله علیها درآمد، پیش و پس از فتح اسلامی، منطقهای بالنسه پررونق و پرآوازه بود.
ادله زیر تردیدی در درستی سند خطبه باقی نگذاشته است: نقل کامل خطبه در نخستین دوره شکلگیری کتابت حدیث، نقل فراوان آن در گذشته و حال در منابع اهل سنت، عدم گسست زمانی در نقل خطبه در دورههای مختلف، عدم ایراد شبههای جدی در باره سندیت و اعتبار خطبه.
به دو شبهه زیر نیز پاسخی متقن و محکم داده شده است: ساخته و پرداخته بودن خطبه از سوی یکی از سخنپردازان بلیغ به نام ابوالعیناء، و قابل قبول نبودن نقل خطبه از سوی زید بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب. همچنین تناسب سیاق خطبه با سخنان منقول از معصومان علیهم السلام و دیگر سخنان حضرت زهراء سلام الله علیها و ذکر آن در منابعی مانند الشافی سیدمرتضی هم بر اعتبار خطبه افزوده است.
جایگاه بلند این خطبه را نزد شیعیان از موضوعات زیر میتوان درک کرد: تحلیل فرامتنی خطبه؛ اختصاص درصدی قابل توجه از آثار مربوط به حضرت زهراء سلام الله علیها به این خطبه؛ ژرفا یافتن و همهجانبهنگر شدن نگاه به خطبه در گذر تاریخ و کشاندن خطبه به وادی شعر و ادب.
در پایان مقاله با توصیه به درک شرایط کنونی مکتب اهل بیت علیهم السلام، تلاش برای فروکاستن محتوای خطبه به منازعات فرقهای و رواج قشریگری و عوامزدگی و عرفگرایی نکوهیده شده است و کلاننگری که لازمه استفاده از ظرفیت بالای آموزههای شیعی برای حل مشکلات فکری و عملی جهان کنونی است در بازفهمی خطبه توصیه شده است.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-6408-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
29
41
article
تحوّلات دیوان برید در دوره زمامداری بیبرس درمصر و شام*
احمد بادکوبه هزاوه
1
قدریه تاج بخش
2
دانشگاه تهران
دانشگاه تهران
پژوهش حاضر جستاری است در تحوّلات برید در دوره بیبرس. دراین نوشتار، نخست، از اقداماتی که بیبرس با هدف استقرار امنیت در مصر و شام انجام داده بود، سخن خواهد رفت؛سپس به علل بازسازی و تحوّل برید، اصطلاحات و مناصب و گو نه های متعدد برید هوایی، زمینی و مناره ها پرداخته خواهد شد؛ بیبرس پس از دستیابی به سلطنت، برای مقابله با مغولان و صلیبیان به اقداماتی چون تقویت نیروی نظامی، انسداد مسیرهای ورودی شام و مصبّ رود نیل در دمیاط و ... دست زد. با این همه، وی به شبکه نظام مند و دقیقی نیاز داشت تا به سرعت از تهاجم دشمن به اراضی مصر و شام اطلاع یابد؛ از این رو، وی ظاهراً به تأسـّی از خبر رسانی مغولان سازمان برید را باز سازی کرد و به تحولاتی گسترده در آن دست زد. بیبرس برای تسریع در انتقال اخبار از سویی برید زمینی و هوایی را تأسیس کرد و بدان وسیله مرزهای دولت را با قاهره مرتبط ساخت و از سویی دیگر با ساخت مناره ها تحرکات دشمن را به دقت زیر نظر داشت. این تحولات به وی امکان داد تا ضمن تسلط بر اوضاع به زودی بر دشمن خود فایق آید و امنیت را در سراسر مصر و شام بر قرار سازد.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-9450-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
43
60
article
نقش اراده در مسؤولیت کیفری با رویکردی به نظام حقوقی ایران
محمّد جعفر حبیب زاده
1
سیّددرید موسوی مجاب
2
دانشگاه تربیت مدرس-
دانشگاه تربیت مدرس
اصل مسؤولیت، بدون هیچ اختلافی پذیرفته شده و قانون نیز به طور کلّی ناظر بر مسؤولیت و تعیین چارچوب قواعد آن است. بحث در خصوص مسؤولیت، بویژه به اعتبار وصف کیفری آن، در زمره ی دقیق ترین، مهم ترین و در عین حال دشوارترین مباحث حقوقی است. امّا دشوارترین مسأله در مسؤولیت کیفری و جنبه ی مشکل زا در تعیین چارچوب ِ مبانی آن، ارتباط وثیق بحث با اراده و آزادی آن - به عنوان جوهره ی انسانی و بن مایه ی اهلیت جنایی- است. بحث اراده تنها حقوقدانان را به خود مشغول نساخته است؛ بلکه پیش تر، توجّه بسیاری را به خود معطوف کرده است.
بنیان مسؤولیت کیفری به شکل مستقیم و لازمی با مسأله ی اراده، آزادی و نقش آن در رفتار ارتکابی ارتباط می یابد. بحث و بررسی در این ارتباط نیز در گام نخست، فلسفی است؛ زیرا با قضیه ی جبر و اختیار - که از محوری ترین و در عین حال دشوارترین مباحث فلسفه است- مرتبط می شود.
حقوقدانان- همچون روانشناسان - اظـهار می دارند که تکوین رفـتار ارادی، مسبوق به کنش های مقدّماتی و تبعاً اجرایی است؛ اولین مرحله، جهت مندی فکر به سوی موضوع معیّنی است که در اصطلاح، ادراک نامیده می شود. متعاقباً، مرحله ی تدبّر یا سنجش برایند مضار و منافع مطرح می شود. سپس مرحله ی سوم که ناظر بر خواست درونی است، شکل می پذیرد. آخرین مرحله نیز مرحله ی تنفیذ و اجراست. مرحله ی اخیر، ناظر بر رفتار خارجی است؛ در حالی که مراحل سه گانه ی نخست، مراحل درونی و نفسانی است. در حقیقت، دو مرحله از آنها به اندیشه باز می گردند و مرحله ی سوم - در جنب مرحله ی چهارم - همان اراده ی مورد نظر است.
این موضوع بدان معنی است که اراده، ماهیتاً، از عناصر مختلفی تشکیل می شود و مراحل متمایزی را پشت سر می گذارد؛ بر همین اساس ضروری است توجّه شود عواملی که اراده را فاسد (غیر معتبر) می سازند، ممکن است در مرحله ای از مراحل شکل گیری رفتار ارادی واقع شوند. عوامل یاد شده ممکن است بر ادراک تأثیر نهند و آن را معدوم یا مخدوش کنند. همچنین ممکن است بر نیروی تدبّر تأثیر گذاشته و آن را فاسد یا زائل سازند. خواست درونی نیز ممکن است در نتیجه ایراد خدشه به واسطه عوامل مؤثر، از مقوّمات صحیح خود منتزَع شود؛ همچنانکه مرحله اجرایی هم ممکن است از انگیزه های واقعی خود منفصل شود و با انگیزه های وهمی یا نادرستی همراه گردد.
در این مقاله، تلاش می کنیم مفهوم اراده و نقش اساسی آن را - با استناد به آرای حقوقی و منابع قانونی - در اهلیت جنایی و تبعاً مسؤولیت کیفری تبیین نماییم.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-7766-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
61
79
article
بینامتنی دینی در ادب معاصرلبنان
بابهره گیری ازا شعار جنگ تموز
انسیه خزعلی
1
دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
ادبیات لبنان به دلیل شرایط خاص آن از قبیل ویژگیهای جغرافیایی، ارتباط با تمدنهای گوناگون، همچنین پیشینه درخشانی که منشا بسیاری از فرهنگها و جریانات ادبی بوده است هماره در جایگاهی ویژه و برتر قرار داشته است. همه این عوامل برنقش مهم لبنان در انتشار گونه های مختلف ادبی خصوصا ادبیات پایداری که با منطقه جنوب پیوند دارد، تاکید می کند.
پس ازپیروزی مقاومت درجنگ تموز جنوب لبنان ، شعر مقاومت با رویکرد دینی رخ نمود واشکال مستقیم وغیر مستقیم متون بینامتنی و به کارگیری متون دینی و تاریخی در شعر شاعران این دیاربه صورتی چشمگیرهویت خویش را نمایان ساخت. این اشعار با استفاده از شیوه های فنی و اسطوری بین حاضر و غایب ارتباط برقرارنمود و با بهره مندی از اشکال مختلف ادغام متون و اندماج آثار دینی توانست جایگاه مناسبی را در ادبیات لبنان به خود اختصاص دهد. بحث حاضر به کشف میزان توانایی شعرمقاومت در به کار گیری متون ، اشارات و رموز دینی و الهام بخشی آن دراشکال جدید می پردازد. شیوه بحث توصیفی – تحلیلی است که با گزینش اشعار مرتبط از مجموعه های شعری شاعران معاصر جنوب به بیان نقش متون دینی در القای پیام شاعر به مخاطب از جهت فنی و موضوعی اهتمام دارد.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-6473-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
81
96
article
مصاف «جامعهشناسی دین» با الهیات است یا کلام
علیرضا شجاعیزند
1
دانشگاه تربیت مدرس
در حالی کسب دانشِ الهیاتی ادیان در کنار دیگر علوم دینپژوهی به جامعهشناس دین توصیه میشود که ملزم است دریافت و اِبرازات خود را از آسیب های کلامی صیانت نماید. راهحل پوزیتیویستی تاکنون، اجتناب از اولی برای مصون ماندنِ از دومی بوده است. اما راهحل این مقال، تمیز و تفکیک «الهیات» است از «کلام» در گام نخست و سپس تشریح و تحدید مسیرهای محتمل رسوخ ملاحظات کلامی است در مطالعه دین.
با تجویز استمداد از الهیات، هم ضعفهای جامعهشناسی دین در موضوعشناسی برطرف میشود و هم از برچسب ناروایِ کلامی به جامعهشناسانی که واجد دانش الهیاتی ارزشمندی درباره دین مورد مطالعه خویش هستند، جلوگیری میگردد.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-8850-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
97
116
article
موانع روششناختی نوآوری در تحقیقات سیاسی اسلام
علی اکبر علیخانی
1
پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم
به نظر میرسد که روند نوآوری و تولید دانش در مطالعات اندیشه سیاسی اسلام از پویایی و سرعت لازم برخوردار نیست، این مقاله در صدد است به تبیین موانع روششناختی نوآوری در تحقیقات اندیشه سیاسی اسلام بپردازد. این موانع در چهار دسته مورد بررسی قرار گرفتهاند: دسته اول موانعی که به محقق مربوطند؛ دسته دوم موانعی است که به نظام آموزشی و معرفتی در جهان اسلام باز میگردد؛ دسته سوم به موانعی میپردازد که از نظام علمی و معرفتی غرب ناشی میشوند و تأثیرگذاری جوهره اندیشه غرب، اندیشه مسلمانان را تحت تأثیر قرار داده است؛ دسته چهارم موانعی را مورد بحث قرار میدهد که به نظامهای سیاسی و حکومتهای جهان اسلام مربوط میشود.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-10576-en.html
per
Tarbiat Modares University
The Journal of Research in Humanities
2383-4269
2538-2160
2009-09
16
4
117
135
article
بررسی آراء عروضدانان عرب و شرقشناس
درباره نوع وزن شعر عربی
علی اصغر قهرمانی مقبل
1
دانشگاه خلیج فارس
اگرچه کتابهای بسیاری از گذشته تاکنون دربارهی علم عروض عربی نوشته شده است، هنوز دربارهی نوع وزن شعر عربی اختلاف نظر جدّی وجود دارد. برخی از عروضدانان – چه عرب و چه شرقشناس – نوع وزن شعر عربی را کمّی میدانند، و برخی دیگر نقش تکیه را مهمتر از کمیّت به شمار میآورند، و عدّهای نیز بر این باورند که اساس وزن در شعر عربی بر پایهی دو عنصر کمیّت و تکیه است.
ما در مقاله ابتدا ویژگیهای زبانی مؤثّر در تعیین نوع وزن شعر را بیان کردیم. سپس به ذکر نظرهای مطرح شده از سوی عربزبانان وشرقشناسان در این باره پرداختیم، آنگاه به نقد و بررسی این آرا، و نیز بیان نظر خود مبنی بر تأیید کمّی بودن وزن شعر عربی مبتنی بر ویژگیهای زبان عربی پرداختیم.
http://aijh.modares.ac.ir/article-31-6773-en.html