The Journal of Research in Humanities
دراسات فی العلوم الانسانیه
AIJH
Literature & Humanities
http://aijh.modares.ac.ir
1
admin
2383-4269
2538-2160
ar
jalali
1427
10
1
gregorian
0
7
1
13
4
online
1
fulltext
fa
دراسه تطور حرکه تدوین و نشر الحدیث فی العصر الصفوی
جریان شناسی تدوین و نشر حدیث در روزگار صفویان
بعد جمود دام عده قرون فـى مجال النشاطات الخاصه بالاحادیث اصبحت الارضیه خصبه لذلک فـى فتره حکم الصفویین وقد شهد العالمُ الشیعىُ قیامَ عده تیارات عظیمه تصب اهتمامها لصالح الاحادیث والروایات حیث یمکن مقارنه هذه الفتره من الزمان مع فتره ذوى الکتب الاربعه فـى الادوار التاریخیه الماضیه.لقد بذل علماءُ الشیعه فـى هذه الفتره جهوداً محمودهً فـى مجال کتابه وتألیف شروح علی النصوص القدیمه المرویه وتدوین آثار الروایه الجامعه وتألیف تفاسیر قیّمه للقرآن الکریم وکذلک ترجمه الروایات الوارده عن ائمه اهل البیت (ع) وکل ذلک کان فـى ظل العلوم الحدیثه التـی شهدتها تلک الفتره .
واصبحت ثمار تلک الجهود المضنیه کونها فـى عداد تیار علمى وثقافـى عظیم وبالتالـى سیطرت أجواء الحوار الحدیثى بشکل موسع وتم تألیف دراسات وکتب عدیده فـى مجال الروایات والعلوم الخاصه بها. ومما یمکن قوله حول الاسباب المؤثره التـى ساعدت فـى ایجاد هذا التیار هو الاسباب التالیه: المواجهه مع العثمانیین والرد علی الشبهات المثاره علی الاسلام عموماً والشیعه خاصه، وتواجد علماء الشیعه وقربُهم من الحکام والسلاطین الصفویین و التصدى لبعض المناصب الحکومیه وظهور تیار الاخباریین والازمه بین مختلف التیارات الفکریه، وشعورُ علماء الشیعه بحاجه الی نشر علوم اهل البیت(ع) باللغه الفارسیه وکذلک اتساع رقعه اللغه العربیه فـى هذه الفتره بالذات وبعض الاسباب الاخری. ومن جهه ثانیه فان سیطره الحوار الحدیثى والاهتمام بنشر الاحادیث والروایات فـى برهه طویله من الزمن سجلت نتائج وانجازات یجب الوقوف عندها ومن اهم تلک النتائج فیما یتعلق بالعلوم الدینیه هی:
• توفیر الارضیه لاقامه نهضه علمیه فـى الحقول المختلفه.
• استقراءُ الابعاد المتعدده من جدید للموروث الحدیثی فـی اطار التألیفات المتعدده و المُتَرجمه
• و أخیراً تدوین مصادر رئیسیه و ثانویه لاحادیث الشیعه .
علی ایه حال فانما ترمى الیه هذه الدراسه هو تسلیطُ الضوء علی اهم الاسباب لظهور الحوار الحدیثى وتیار الرغبه والاهتمام بالروایات و نشرها فـى العصر الصفوی وذلک من جوانب متعدده .
پس از چند قرن رکود در فعالیتهای حدیثی، مجدداً در عصر صفوی بستر شکوفایی علوم حدیث فراهم شد و چند موج بزرگ اهتمام به حدیث در جهان تشیع برخاست که در قیاس با ادوار تاریخی پیشین، صرفاً با دوره صاحبان کتب اربعه قابل سنجش است. علمای شیعه در این دوره، متأثر از شرایط جامعه شناسی و علمی جدید، به شرح نویسی بر متون کهن روایی، تدوین آثار جامع حدیثی، تألیف تفاسیر اثری و ترجمه احادیث معصومان(ع) سخت اهتمام نشان دادند که آثار آن در قالب یک جریان عظیم علمی و فرهنگی ظاهر گردید و در نتیجه گفتمان حدیثی در سطحی گسترده حاکم شد و آثار متعددی در حوزه حدیث و علوم آن به رشته تحریر و تألیف درآمد. در یک نگاه و برایند کلی می توان زمینه ها و عوامل مؤثر در ظهور این جریان را در این عناوین ملاحظه کرد: مقابله با عثمانیان و پاسخگویی به شبهات ضد شیعی –اسلامی، حضور علمای شیعه در دربار صفوی و تصدی بعضی مقامات دولتی، ظهور اخباریگری و چالش میان گرایشهای گوناگون فکری، احساس نیاز عالمان شیعه به بسط معارف اهل بیت(ع) به زبان فارسی و گسترش زبان عربی در این دوره و پاره ای عناوین دیگر. از سوی دیگر، حاکمیت گفتمان حدیثی و اهتمام به تدوین و نشر حدیث در برهه ای نسبتاً طولانی توانست نتایج و دستاوردهای درخور نگرشی به دنبال بیاورد که مهمترین آنها در پیوند با علوم دینی عبارتند از: کمک به برپایی نهضت علمی در عرصه های گوناگون، باز خوانی جوانب مختلف میراث حدیثی پیشینیان در چارچوب آثار متعدد تألیفی و ترجمه شده و سرانجام تدوین جوامع ثانویه حدیثی شیعه.
در هر صورت، بازکاوی مهمترین زمینه ها و پیامد پیدایش گفتمان حدیثی و جریان گرایش و اهتمام به حدیث و تدوین و نشر آن در روزگار صفویان، موضوع این نوشتار است که از جوانب گوناگون مورد کندوکاو قرار گرفته است.
کتابه الحدیث,نشر الحدیث,علماء الشیعه,العصر الصفوى و الصفویون,تدوین حدیث,نشر حدیث,علمای شیعه,دوره صفویه و صفویان
127
146
http://aijh.modares.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1000-6415&slc_lang=fa&sid=31
محمدعلی
مهدوی راد
محمدعلی
مهدوی راد
100319475328460049037
100319475328460049037
No
دانشگاه تربیت مدرس
دانشگاه تربیت مدرس
عبدالهادی
فقهی زاده
عبدالهادی
فقهی زاده
100319475328460047777
100319475328460047777
No
دانشگاه تربیت مدرس
دانشگاه تربیت مدرس